Mae gennym ffyrdd o helpu i reoli eich arian os ydych yn hawlio budd-daliadau, gan gynnwys sut i gael biliau rhatach a hybu eich incwm. Hefyd, help os ydych chi'n cael trafferth ac angen benthyg arian.
Help i reoli eich arian os ydych yn cael budd-daliadau
Beth i'w wneud ar ôl eich taliad budd-dal cyntaf
Os ydych chi newydd dderbyn eich Credyd Cynhwysol neu daliad budd-dal cyntaf, dyma beth i'w wneud nesaf.
Crëwch gyllideb ar gyfer eich dyddiad talu budd-dal rheolaidd
Nawr eich bod wedi derbyn eich taliad cyntaf, gwiriwch eich gwaith papur ddwywaith ar gyfer eich dyddiad talu nesaf.
Bydd hyn yn dibynnu ar y budd-dal rydych yn ei gael a ble yn y DU rydych yn byw. Er enghraifft, fel arfer telir Credyd Cynhwysol:
- unwaith y mis yng Nghymru a Lloegr
- unwaith y mis yn yr Alban, ond gallwch ofyn am ddwywaith y mis
- ddwywaith y mis yng Ngogledd Iwerddon, ond gallwch ofyn am unwaith y mis.
Os yw hyn yn wahanol i sut rydych chi wedi arfer derbyn eich arian, efallai y bydd angen i chi addasu eich gwariant i wneud i’ch taliad budd-daliadau bara tan eich diwrnod cyflog nesaf.
I helpu, mae ein Cynlluniwr cyllideb am ddim a hawdd ei ddefnyddio yn cofnodi eich holl wariant ac yn rhoi dadansoddiad i chi o'ch cyllid. Byddwch hefyd yn gweld awgrymiadau personol i wneud i'ch arian fynd ymhellach.
Fel arall, gallech ddefnyddio taenlen neu ysgrifennu'r cyfan ar ddarn o bapur.
Mae hefyd yn werth cadw dyddiadur gwariant i nodi popeth rydych chi'n ei brynu mewn mis.
Newidiwch unrhyw daliadau bil awtomatig i'r diwrnod ar ôl i chi gael eich talu
Gallwch sefydlu taliadau awtomatig o’r enw Debydau Uniongyrchol ac Archebion Sefydlog i sicrhau eich bod yn talu eich biliau ar amser, gan gynnwys rhent neu forgais.
Mae hyn yn bwysig gan y gall taliad hwyr niweidio'ch ffeil credyd, gan ei gwneud yn anoddach neu'n ddrutach benthyg arian yn y dyfodol.
Mae’n syniad da newid dyddiad unrhyw daliadau awtomatig i’r diwrnod ar ôl eich dyddiad talu budd-dal rheolaidd.
- Fel arfer defnyddir Debydau Uniongyrchol i dalu biliau – bydd angen i chi ddweud wrth y cwmni yr hoffech ei dalu fel hyn a’r dyddiad i gymryd yr arian. Yna byddant yn eu sefydlu ar eich cyfer chi.
- Mae Archebion Sefydlog yn daliadau rheolaidd rydych yn eu sefydlu, felly fel arfer ar gyfer rhent neu i symud arian o un o'ch cyfrifon i un arall.
- Mae taliadau cerdyn cylchol yn defnyddio rhif eich cerdyn hir i gymryd arian pan fydd yn ddyledus.
Cyllidebwch ar gyfer taliadau is os ydych yn ad-dalu blaenswm
Os cymeroch daliad ymlaen llaw wrth aros am eich taliad Credyd Cynhwysol cyntaf, byddwch yn cael llai nes ei fod wedi’i ad-dalu.
Gall ad-daliadau fod hyd at 25% o’ch lwfans safonol Credyd Cynhwysol a rhaid ad-dalu’r daliad ymlaen llaw yn llawn o fewn 24 mis.
I weld eich symiau a’ch cyfnodau ad-dalu, gallwch:
- mewngofnodi i'ch cyfrif Credyd CynhwysolYn agor mewn ffenestr newydd ar-lein (os gwnaethoch gais ar-lein)
- ffonio’r Llinell Gymorth Credyd CynhwysolYn agor mewn ffenestr newydd am ddim neu’r Ganolfan Gwasanaeth Credyd CynhwysolYn agor mewn ffenestr newydd yng Ngogledd Iwerddon
- siarad â'ch anogwr gwaith.
Rhowch wybod am unrhyw ordaliadau yn syth
Os ydych yn meddwl eich bod wedi cael gordaliad o fudd-daliadau neu gredydau treth, cysylltwch â’r swyddfa sy’n talu’ch budd-dal cyn gynted â phosibl. Po hiraf y byddwch yn ei adael, y mwyaf o arian y bydd yn rhaid i chi ei dalu'n ôl.
Dyma beth i'w wneud ar gyfer gordaliadau budd-dal cyffredin.
Gordaliadau Credyd Cynhwysol
- ffoniwch y Llinell Gymorth Credyd CynhwysolYn agor mewn ffenestr newydd am ddim neu’r Ganolfan Gwasanaeth Credyd CynhwysolYn agor mewn ffenestr newydd yng Ngogledd Iwerddon
- ychwanegwch nodyn at eich dyddlyfr gan ddefnyddio eich cyfrif Credyd CynhwysolYn agor mewn ffenestr newydd ar-lein
Gordaliadau credyd treth
Bydd CThEF fel arfer yn ysgrifennu i ddweud wrthych faint sy’n ddyledus a sut i’w ad-dalu. I gael cymorth neu fwy o wybodaeth, ffoniwch y llinell gymorth Credyd TrethYn agor mewn ffenestr newydd
Gordaliadau Budd-dal Tai neu Ostyngiad Treth Gyngor
Rhowch wybod i'ch awdurdod lleolYn agor mewn ffenestr newydd am ordaliad o Fudd-dal Tai neu Ostyngiad Treth Gyngor.
Am fwy o wybodaeth, gweler sut i gael help os oes angen i chi ad-dalu budd-daliadau a ordalwyd
Cadwch at eich ymrwymiad hawlydd i osgoi toriad i’ch budd-daliadau (sancsiynau)
Os ydych yn hawlio budd-daliadau penodol, fel Credyd Cynhwysol, Lwfans Ceisio Gwaith neu Lwfans Cyflogaeth a Chymorth, byddwch wedi cytuno i set o gyfrifoldebau gyda’ch anogwr gwaith.
Er enghraifft, rhaid i chi:
- treulio nifer penodol o oriau yn chwilio am swyddi
- cymryd rhan mewn hyfforddiant neu baratoi ar gyfer gwaith
- dod i apwyntiadau neu gyfweliadau ar amser
- derbyn cynigion o waith cyflogedig
- darparu tystiolaeth eich bod wedi cwblhau unrhyw dasgau a osodir.
Gelwir hyn yn ymrwymiad hawlydd. Os na fyddwch yn bodloni pob un ohonynt, gallai eich taliadau gael eu torri am nifer o wythnosau – a elwir yn sancsiwn.
Er mwyn osgoi hyn, sicrhewch eich bod yn:
- Deall eich holl gyfrifoldebau. Gofynnwch i’ch anogwr gwaith egluro unrhyw beth sy’n aneglur a rhowch wybod iddynt os na allwch gwrdd ag unrhyw beth ymlaen llaw.
- Gosod nodiadau atgoffa ar gyfer apwyntiadau.
- Dywedwch wrth eich anogwr gwaith beth yw'r ffordd orau o gysylltu â chi fel nad ydych yn colli unrhyw negeseuon. Er enghraifft, dros y ffôn, e-bost neu ddefnyddio’r dyddlyfr ar eich cyfrif Credyd Cynhwysol ar-lein.
- Gofynnwch sut i gysylltu â'ch anogwr gwaith ar fyr rybudd. Er enghraifft, i roi gwybod iddynt os na allwch fynychu apwyntiad neu y byddwch yn hwyr.
- Cadwch gofnodion o'ch gweithgaredd, gan gynnwys copïau o unrhyw beth a gewch gan y Ganolfan Byd Gwaith.
Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Sancsiynau budd-dal a sut i ddelio â nhw
Cynlluniwch ymlaen llaw os nad yw eich cyflog yr un fath bob mis
Gall fod yn anodd cyllidebu os yw eich cyflog yn wahanol bob mis, ond dyma rai awgrymiadau i helpu:
- Cyfunwch eich gwariant rheolaidd, fel biliau, rhent a chostau teithio fel y gallwch gyfrifo’n gyflym a oes gennych unrhyw arian parod ychwanegol y mis hwnnw.
- Os byddwch yn ennill mwy nag arfer, ceisiwch gynilo rhywfaint o arian i helpu yn y misoedd i ddod.
- Os ydych yn hunangyflogedig, cofiwch neilltuo digon i dalu eich bil treth Hunanasesiad – ni ddylai hyn gyfrif fel cynilion os oes gennych brawf o’r hyn y mae ar ei gyfer, felly ni fydd yn effeithio ar eich hawl i fudd-daliadau.
- Edrychwch ar y flwyddyn i ddod er mwyn i chi allu anelu at gynilo digon am fisoedd lle gallech:
- wario mwy – fel y Nadolig, penblwyddi a biliau blynyddol fel yswiriant car a chartref
- ennill llai – os bydd gwaith yn arafu neu os byddwch yn cymryd egwyl wedi'i gynllunio.
Am fwy o help a gwybodaeth, gweler ein canllaw Cymorth os ydych yn hunangyflogedig.
Mae taliadau Credyd Cynhwysol yn newid os ydych yn gweithio mwy neu lai
Os ydych yn cael Credyd Cynhwysol, mae eich taliad yn seiliedig ar eich enillion o’r mis blaenorol. Felly gall yr oriau rydych yn eu gweithio a phryd y cewch eich talu effeithio ar faint a gewch.
Os byddwch yn cael mwy o gyflog nag arfer, gallai eich taliad Credyd Cynhwysol ddod i ben yn gyfan gwbl. Os bydd hyn yn digwydd, siaradwch â'ch anogwr gwaith os oes angen help arnoch.
Am fwy o wybodaeth ar sut mae Credyd Cynhwysol yn cael ei gyfrifo, gweler ein canllaw Faint yw Credyd Cynhwysol?
Darganfyddwch sut i wirio a ydych yn gymwys i gael biliau a thrafnidiaeth ratach
Gwiriwch a ydych yn gymwys i gael biliau rhatach a theithio
Yn aml, gallwch gael tariffau rhad arbennig pan fyddwch yn hawlio budd-daliadau. Gall newid darparwr neu symud i fargen newydd hefyd fod yn ffordd syml o dorri costau.
Torri cost nwy a thrydan
Yn gyntaf, gwiriwch a ydych yn gymwys ar gyfer unrhyw un o’r cynlluniau hyn:
- Gostyngiad Cartrefi CynnesYn agor mewn ffenestr newydd yng Nghymru, Lloegr a'r Alban – gostyngiad o £150 ar eich biliau trydan gaeaf.
- Cynllun Affordable WarmthYn agor mewn ffenestr newydd yng Ngogledd Iwerddon – grant a allai fod o gymorth os ydych yn rhentu gan landlord preifat neu'n berchen ar eich cartref.
- Taliad Tywydd OerYn agor mewn ffenestr newydd yng Nghymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon – swm awtomatig o £25 bob tro y bydd y tymheredd yn disgyn i sero gradd neu lai am saith diwrnod, fel arfer rhwng Tachwedd a Mawrth.
- Winter Heating PaymentYn agor mewn ffenestr newydd yn yr Alban – taliad sefydlog awtomatig os ydych yn cael Credyd Cynhwysol yn ystod wythnos ym mis Tachwedd.
Efallai y byddwch hefyd yn gallu cael grantiau effeithlonrwydd ynni i helpu i dalu am welliannau i'ch cartref, fel gosod boeler newydd ac ychwanegu deunydd inswleiddio.
Mae hefyd yn werth gwirio a allwch gael biliau ynni rhatach drwy newid cyflenwr neu dariff (y fargen rydych arni).
Gallwch gymharu bargeinion ynni gan ddefnyddio gwefannau cymharu, fel:
Fel arfer mae’n rhatach talu drwy Ddebyd Uniongyrchol misol, yn hytrach nag arian parod neu siec.
Am fwy o help, gweler ein canllawiau:
Sut i leihau eich biliau ynni – gan gynnwys beth i'w wneud os ydych ar fesurydd rhagdalu
Beth i'w wneud os ydych chi'n poeni bod eich biliau ynni'n codi
Newid i fargen band eang a symudol rhatach
Os yw eich contract wedi dod i ben, yn aml gallwch wneud arbedion mawr drwy newid i fargen ratach.
Mae hefyd yn werth sicrhau nad ydych yn talu am ryngrwyd cyflym nad oes ei angen arnoch, neu ddata, munudau a thestunau ffôn symudol na fyddwch yn eu defnyddio.
Yn gyntaf, gwiriwch a ydych yn gymwys ar gyfer un o'r tariffau cymdeithasol hynYn agor mewn ffenestr newydd
Yna gweler a allwch chi ei guro. I gymharu bargeinion, rhowch gynnig ar wefannau cymharu ar gyfer:
- bargeinion ffôn symudol a SIM yn unig, fel:
- bargeinion band eang a ffôn cartref, fel:
Am fwy o help a gwybodaeth, gweler ein canllawiau:
Cael band eang am ddim os ydych yn chwilio am waith
Os ydych yn chwiliwr gwaith, efallai y gallwch gael chwe mis o fand eang ffeibr TalkTalk am ddim. Gofynnwch i'ch anogwr gwaith a allwch chi wneud cais am daleb.
Gwiriwch a ydych yn gymwys i gael biliau dŵr rhatach
Os ydych yn byw yng Nghymru neu Loegr, mae’n werth gwirio a allwch arbed drwy newid i fesurydd dŵr am ddim. Mae hyn yn golygu y byddwch chi'n talu am y dŵr rydych chi'n ei ddefnyddio mewn gwirionedd yn hytrach nag amcangyfrif.
Efallai y byddwch hefyd yn gymwys ar gyfer tariff cymdeithasol eich cwmni dŵrYn agor mewn ffenestr newydd a allai roi gostyngiad mawr i chi (yn aml 15% i 90%) neu olygu na fyddwch yn talu mwy na swm penodol bob blwyddyn.
Os nad ydych chi’n siŵr pwy yw’ch cyflenwr, gallwch chi ddefnyddio teclyn dod o hyd i’ch cyflenwrYn agor mewn ffenestr newydd gan Water UK yn gyntaf.
Yn yr Alban byddwch fel arfer yn talu am ddŵr fel rhan o’ch Treth Gyngor, neu eisoes ar fesurydd, ac yng Ngogledd Iwerddon nid oes unrhyw daliadau dŵr domestig.
Gweler Sut i leihau eich bil dŵr am wybodaeth lawn a ffyrdd o leihau'r defnydd o ddŵr
Gwneud cais am ostyngiad Treth Gyngor neu Ardrethi
Gan eich bod yn aros i hawlio Credyd Cynhwysol, efallai y byddwch yn gymwys i gael help i dalu eich Treth Gyngor neu’ch Ardrethi.
Mae'r gostyngiad fel arfer yn dibynnu ar eich amgylchiadau, fel ble rydych chi'n byw, faint rydych chi'n ei ennill ac os ydych chi'n byw gydag unrhyw un. Ond gallai olygu na fydd yn rhaid i chi dalu unrhyw beth.
Gostyngiad Treth Gyngor yng Nghymru, Lloegr a'r Alban
Mae gan bob cyngor lleol ei gynllun ei hun. Gallwch ddod o hyd i fanylion eich cynllun Gostyngiadau Treth Gyngor lleol ar GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
Sicrhewch eich bod yn gwneud cais cyn gynted ag y gallwch. Ni fydd y rhan fwyaf o gynghorau yn ôl-ddyddio taliadau oni bai bod gennych reswm da dros beidio â gwneud cais ar unwaith.
Ad-daliad Trethi yng Ngogledd Iwerddon
Unwaith y byddwch wedi derbyn eich taliad Credyd Cynhwysol cyntaf, gallwch wneud cais am Ad-daliad Treth ar nidirectYn agor mewn ffenestr newydd
Gosodwch nodyn atgoffa i wneud cais cyn gynted ag y gallwch. Os byddwch yn gwneud cais o fewn tri mis i'ch dyddiad talu cyntaf, efallai y bydd eich Ad-daliad Treth yn cael ei ôl-ddyddio.
Gwiriwch a allwch chi gael 50% oddi ar deithio
Os ydych chi’n ddi-waith ac yn byw yng Nghymru, Lloegr neu’r Alban, mae Cerdyn Gostyngiad Teithio’r Ganolfan Byd Gwaith yn rhoi gostyngiad o 50% ar lawer o docynnau bws a thrên am hyd at dri mis.
Y syniad yw eich helpu i gyrraedd cyfweliadau swydd, ond gallwch ddefnyddio'r gostyngiad ar unrhyw daith a gymerwch.
I wneud cais, bydd angen i chi ymweld â Chanolfan Byd GwaithYn agor mewn ffenestr newydd
Mae cardiau’n cael eu dosbarthu fesul achos, ond fel arfer mae angen i chi fod wedi bod yn hawlio un o’r budd-daliadau canlynol am o leiaf dri mis:
- Credyd Cynhwysol
- Lwfans Ceisio Gwaith
- Budd-dal Analluogrwydd
- Cymhorthdal Incwm
- Lwfans Cyflogaeth a Chymorth.
Cewch deithio am ddim neu am bris gostyngol ar fysiau os ydych yn anabl
Efallai y bydd gennych hawl i deithio ar fws am ddim neu'n rhatach os oes gennych anabledd.
Gwiriwch a ydych yn gymwys:
- yn Lloegr ar GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
- yn yr Alban ar mygov.scotYn agor mewn ffenestr newydd
- yng Nghymru ar Trafnidiaeth CymruYn agor mewn ffenestr newydd
- yng Ngogledd Iwerddon ar nidirectYn agor mewn ffenestr newydd
Darganfyddwch sut i wirio am ffyrdd o hybu eich incwm a chynilo
Gwiriwch am ffyrdd i roi hwb i'ch incwm a'ch cynilion
Gall hawlio budd-daliadau olygu eich bod yn gymwys i gael cymorth a ffyrdd eraill o ennill mwy o arian.
Defnyddiwch ein Cyfrifiannell budd-daliadau i wirio eich bod yn cael popeth y mae gennych hawl iddo
Pan wnaethoch gais am fudd-daliadau neu Gredyd Cynhwysol, byddwch wedi ateb cwestiynau am eich sefyllfa. Roedd hyn er mwyn gweithio allan faint fyddwch chi’n ei gael, a’r elfennau rydych chi’n gymwys ar eu cyfer.
Ond mae bob amser yn werth gwirio bod hwn wedi’i gyfrifo’n gywir ac a yw’n gyfredol. Defnyddiwch ein Cyfrifiannell Budd-daliadau i weld pa fudd-daliadau y dylech fod yn eu cael.
Neu, i gael gwiriad budd-daliadau llawn, gweler Advicelocal i ddod o hyd i arbenigwr budd-daliadau yn eich ardal chiYn agor mewn ffenestr newydd
Gallwch gael bonws am ddim o hyd at £1,200 ar eich cynilion gyda Chymorth i Gynilo
Cyfrif Cymorth i Gynilo:
- yn gadael i chi gynilo rhwng £0 a £50 bob mis
- mynediad hawdd, felly gallwch dynnu arian pryd bynnag y dymunwch
- yn talu bonws am ddim o 50% o hyd at £600 i'ch cyfrif banc ar ôl dwy a phedair blynedd – gwerth hyd at £1,200 i gyd.
Byddwch yn dal i gael bonws os byddwch yn cymryd arian allan
Mae’r bonws 50% cyntaf yn seiliedig ar y swm uchaf a gawsoch erioed yn y cyfrif yn ystod blynyddoedd un a dau. Mae’r ail yn seiliedig ar y swm uchaf yr ydych wedi’i gynilo ar ei ben ym mlynyddoedd tri a phedwar.
Mae hyn yn golygu y byddwch chi'n dal i gael bonws ar y cyfanswm rydych chi wedi'i gynilo, hyd yn oed os oes llai i mewn yno ar y diwedd.
Sut i wneud cais
Byddwch yn gymwys os ydych ar hyn o bryd yn cael naill ai:
- Credyd Treth Gwaith
- Credyd Treth Plant (a hawl i Gredyd Treth Gwaith), neu
- Credyd Cynhwysol (ac wedi ennill swm penodol o waith taledigYn agor mewn ffenestr newydd yn eich cyfnod asesu diwethaf).
Gallwch wneud cais am gyfrif Cymorth i Gynilo ar GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd neu drwy ffonio 0300 322 7093 (dydd Llun i ddydd Gwener, 10am i 6pm).
Os ydych yn cael Credyd Cynhwysol a bod gennych fwy na £6,000 mewn cynilion (gan gynnwys mewn cyfrif Cymorth i Gynilo), gallai hyn effeithio ar eich taliad.
Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllawiau:
Esbonio Cymorth i Gynilo
Sut mae cynilion a chyfandaliadau yn effeithio ar fudd-daliadau?
Gwiriwch a allai gweithio mwy o oriau roi hwb i'ch incwm a'ch pensiwn
Os gallwch chi, mae gweithio mwy o oriau taledig yn un ffordd o roi hwb i’ch incwm. Gallai hefyd olygu eich bod yn cael budd-daliadau gwaith eraill fel arian am ddim yn cael ei dalu i mewn i'ch pensiwn.
Os ydych yn cael Credyd Cynhwysol, gallwch weithio cymaint o oriau ag y dymunwch. Ond efallai y byddwch yn cael llai (neu gallai eich taliad dod i ben) os byddwch yn ennill mwy, gan ei fod yn seiliedig ar eich enillion o’r mis calendr blaenorol.
Mae budd-daliadau eraill yn gysylltiedig â faint o oriau rydych chi'n eu gweithio (a'ch partner, os oes gennych chi un). Mae hyn yn golygu y gallai eich taliadau budd-dal gael eu lleihau neu eu hatal os byddwch yn gweithio gormod o oriau, neu'n ennill gormod.
I weld faint fyddech chi’n ei ennill yn gyffredinol drwy weithio mwy o oriau, defnyddiwch ein Cyfrifiannell Budd-daliadau. Mae ganddo declyn ‘Beth os’ fel y gallwch weld beth fyddai’n digwydd pe byddech chi neu’ch partner yn ennill mwy.
Gallwch weld y rheolau llawn ar gyfer pob budd-dal prawf modd ar GOV.UK:
Gwiriwch a ydych yn gymwys yn awtomatig i gael cymorth arall, fel prydau ysgol am ddim
Drwy dderbyn budd-daliadau penodol, efallai y byddwch nawr yn gymwys i gael mwy o help a chefnogaeth, megis:
- prydau ysgol am ddim
- cymorth gyda gwisg ysgol
- presgripsiynau, apwyntiadau deintydd a phrofion llygaid am ddim
- gostyngiadau ar eich biliau gwresogi (Gostyngiad Cartref Cynnes).
I weld beth allwch chi ei hawlio, defnyddiwch y teclyn Budd-daliadau a chymorth ariannolYn agor mewn ffenestr newydd ar GOV.UK.
Mae'r hyn y gallwch ei gael fel arfer yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw a faint rydych chi'n ei ennill.
Am fwy o help, gweler ein canllaw Byw ar incwm gwasgedig
Help os ydych chi’n cael trafferth ac angen arian ychwanegol
Os nad oes gennych ddigon o arian i fyw arno, neu os ydych yn poeni y gallech ei chael hi’n anodd rheoli taliad Credyd Cynhwysol, dilynwch y camau hyn.
Cael cymorth dyled am ddim os ydych eisoes wedi methu taliad
Defnyddiwch ein teclyn Lleolwr cyngor ar ddyledion i ddod o hyd i gyngor cyfrinachol am ddim ar ddyledion ar-lein, dros y ffôn neu’n agos at eich cartref.
Bydd ymgynghorydd dyled yn:
- trin popeth a ddywedwch yn gyfrinachol
- peidio byth â'ch barnu na gwneud i chi deimlo'n ddrwg am eich sefyllfa
- awgrymu ffyrdd o ddelio â dyledion efallai nad ydych yn gwybod amdanynt
- gwirio eich bod wedi gwneud cais am yr holl fudd-daliadau a hawliadau sydd ar gael i chi.
Mae’n bwysig cael cyngor am ddim ar ddyledion os ydych yn poeni y byddwch chi’n methu taliad, wedi methu taliad, neu’n wynebu unrhyw faterion brys, gan gynnwys:
- cysylltiad gan feilïaid (swyddogion siryf yn yr Alban)
- derbyn gwŷs llys
- diffodd eich nwy neu drydan
- adfeddiannu eich cartref, car neu nwyddau.
Defnyddiwch ein Blaenoriaethwr biliau i wybod pa daliadau i fynd i’r afael â nhw gyntaf
Os ydych chi’n cael trafferth gyda biliau a daliadau, gall ein Blaenoriaethwr biliau eich helpu chi i:
- drefnu pa rai i ddelio â nhw gyntaf
- cael cymorth a thorri costau.
Gall canlyniadau methu rhai mathau o filiau fod yn fwy difrifol nag eraill, felly mae’n bwysig mynd i’r afael â nhw yn y drefn gywir.
Gwnewch gais i gynlluniau lles lleol am help i dalu am hanfodion
Gall cynlluniau lles lleol roi talebau i dalu am filiau a hanfodion fel:
- bwyd
- dillad
- nwy neu drydan
- band eang a ffôn
- petrol neu ddiesel, ac
- eitemau cartref, fel poptai neu oergelloedd.
Mae’r cynllun y gallwch wneud cais iddo yn dibynnu ar ble rydych yn byw:
- Yn Lloegr, gwnewch gais i'ch cyngor lleol am y Gronfa Cymorth CartrefYn agor mewn ffenestr newydd
- Yn yr Alban, gwnewch gais i The Scottish Welfare FundYn agor mewn ffenestr newydd
- Yng Nghymru, gwnewch gais i'r Gronfa Cymorth DewisolYn agor mewn ffenestr newydd
- Yng Ngogledd Iwerddon gwnewch gais i The Finance Support ServiceYn agor mewn ffenestr newydd
I gael mwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Ble gallaf gael cymorth brys gydag arian a bwyd?
Gofynnwch i gael eich cyfeirio at fanc bwyd am fwyd neu danwydd am ddim
Mae banciau bwyd fel arfer yn cynnig bwyd am ddim i unrhyw un sydd â thaleb atgyfeirio.
Efallai y byddant hefyd yn rhoi taleb nwy a thrydan i chi os ydych chi ar fesurydd rhagdalu ac yn methu â fforddio ychwanegu ato.
Gallwch ofyn am daleb atgyfeirio drwy gysylltu â’ch:
- meddyg teulu
- ymwelydd iechyd
- gweithiwr cymorth
- cyngor lleolYn agor mewn ffenestr newydd
- gweithiwr cymdeithasol, neu
- ysgol y plentyn.
Gallwch hefyd ofyn i’r heddlu neu elusen leol, fel:
- Cyngor ar Bopeth LloegrYn agor mewn ffenestr newydd
- Cyngor ar Bopeth yr AlbanYn agor mewn ffenestr newydd
- Cyngor ar Bopeth CymruYn agor mewn ffenestr newydd
- Advice NIYn agor mewn ffenestr newydd yng Ngogledd Iwerddon.
Byddwch yn cael gwybod pa fanc bwyd y gallwch ei ddefnyddio, ond i ddod o hyd i'ch opsiynau agosaf, gweler:
Am fwy o wybodaeth, gweler ein canllaw Ble gallaf gael cymorth brys gydag arian a bwyd?
Gwiriwch am grantiau a chyllid elusennau
Efallai y byddwch yn gymwys i gael grant, sef arian ychwanegol na fydd yn rhaid i chi ei dalu’n ôl.
I ddod o hyd i help a gwneud cais amdano, gallwch ddefnyddio:
Gofynnwch i'ch anogwr gwaith am help gyda chostau chwilio am waith
Efallai y byddwch yn gallu cael arian i helpu i dalu am rai costau chwilio am waith, megis:
- teithio i gyfweliad ac oddi yno
- cyrsiau hyfforddi
- dillad cyfweliad, a
- gofal plant.
Eich anogwr gwaith sydd i benderfynu os byddant a sut gallant helpu. Os cewch arian, ni fydd angen i chi ei ad-dalu.
Fe’i gelwir yn Gronfa Cymorth HyblygYn agor mewn ffenestr newydd yng Nghymru, Lloegr neu’r Alban a’r Adviser Discretion FundYn agor mewn ffenestr newydd yng Ngogledd Iwerddon.
Help os yw dyledion yn cael eu tynnu o'ch budd-daliadau neu gyflog
Os oes arian yn ddyledus gennych, efallai y bydd eich taliad budd-dal yn cael ei leihau i ad-dalu'ch dyledion cyn i chi ei dderbyn. Dylech dderbyn llythyr neu neges yn eich cyfrif ar-lein yn egluro faint fydd yn cael ei gymryd.
Fel arall, efallai y gofynnir i'ch cyflogwr wneud didyniadau budd-dal o'ch cyflog.
Er enghraifft, gallai arian gael ei gymryd yn awtomatig i ad-dalu:
- budd-daliadau, Credyd Cynhwysol a Chredydau Treth a ordalwyd
- taliadau caledi
- benthyciadau neu daliadau cyllidebu ymlaen llaw
- hyd at dair dyled ac ôl-ddyledion trydydd parti, fel:
- trydan, nwy a dŵr
- Treth Gyngor
- cynhaliaeth plant
- rhent neu daliadau gwasanaeth
- dirwyon llys.
Os ydych chi’n cael trafferth neu’n poeni, siaradwch ag ymgynghorydd dyledion am ddim i gael help a ffyrdd fforddiadwy o fynd i’r afael â’ch dyled.
Am fwy o wybodaeth a chymorth i reoli eich ad-daliadau, gallwch ffonio:
- Tîm Rheoli Dyled DWPYn agor mewn ffenestr newydd os ydych yn byw yng Nghymru, Lloegr neu'r Alban, neu
- Debt Management Gogledd IwerddonYn agor mewn ffenestr newydd
Ystyried Taliad Ymlaen Llaw neu Fenthyciad Cyllidebu di-log
Gall fod yn anodd benthyg arian os oes gennych incwm isel, oherwydd efallai y bydd llawer o fenthycwyr yn meddwl na allwch fforddio’r ad-daliadau. Ac mae'r rhai a all eich derbyn yn tueddu i godi llog neu ffioedd drud.
Ond efallai y gallwch gael benthyciad di-log gan y llywodraeth os ydych wedi bod yn cael budd-daliadau penodol neu Gredyd Cynhwysol am o leiaf chwe mis.
Gelwir hwn yn Fenthyciad Cyllidebu (Taliad Cyllidebu Ymlaen Llaw os ydych yn cael Credyd Cynhwysol) ac mae’n gadael i chi fenthyca rhwng £100 ac £812 i dalu am hanfodion neu gostau annisgwyl. Yna bydd eich taliadau budd-dal yn y dyfodol yn cael eu lleihau nes bydd y benthyciad yn cael ei ad-dalu.
Am fwy o wybodaeth a phwy sy'n gymwys, gweler ein canllaw Benthyciadau Cyllidebu a Thaliadau Cyllidebu Ymlaen Llaw.
Os oes dal angen i chi fenthyg arian, gwiriwch beth allwch chi fforddio ei ad-dalu
Fel dewis olaf, efallai y byddwch chi'n meddwl am fenthyg i ymdopi nes i chi godi'n ôl ar eich traed. Ond byddwch yn ymwybodol y gallai hyd yn oed opsiynau cost isel arwain at droell o gostau na ellir eu rheoli.
Os ydych chi wedi rhoi cynnig ar yr holl opsiynau uchod ac yn edrych ar ffyrdd o fenthyg arian, sicrhewch eich bod yn deall:
- yn union faint y bydd yn ei gostio i chi
- a allwch chi fforddio'r ad-daliadau.
Peidiwch â gwneud cais nes eich bod wedi gwirio a ydych yn debygol o gael eich derbyn. Gall ceisiadau a wrthodwyd niweidio'ch ffeil credyd.
Am fwy o help a gwybodaeth, gweler:
Teclyn Eich opsiynau ar gyfer benthyg arian
Sut i wneud cais i fenthyg arian, fel benthyciad neu gerdyn credyd
Siaradwch ag ymgynghorydd caledi am ddim
Os oes angen mwy o help neu gefnogaeth arnoch, gallwch ffonio ymgynghorydd hyfforddedig am ddim.
Er enghraifft, gallent eich helpu i:
- baratoi ar gyfer ymdopi â'ch taliad misol cyntaf
- sicrhau bod eich anogwr gwaith yn deall eich amgylchiadau personol
- gwneud cais am flaenswm
- cael cymorth ariannol ychwanegol.
Mae pwy i gysylltu ag ef yn dibynnu ar ble rydych yn byw:
- Yng Nghymru a Lloegr, ffoniwch linell gymorth Help through HardshipYn agor mewn ffenestr newydd ar 0808 208 2138 (Dydd Llun i Ddydd Gwener, 9am i 5pm).
- Yng Ngogledd Iwerddon, ffoniwch Advice NIYn agor mewn ffenestr newydd ar 0800 915 4604
- Yn yr Alban, cysylltwch â'ch cyngor lleolYn agor mewn ffenestr newydd
Gallwch ddod o hyd i fwy o help a chymorth gyda budd-daliadau ar AdvicelocalYn agor mewn ffenestr newydd
Darganfyddwch sut i roi gwybod am newid yn eich amgylchiadau
Sut i roi gwybod am newid yn eich amgylchiadau
Gan fod eich budd-daliadau fel arfer yn gysylltiedig â’ch amgylchiadau personol, efallai y byddwch yn gymwys i gael mwy neu lai os bydd unrhyw beth yn newid, fel dechrau swydd newydd, cael babi neu symud tŷ. Dyma beth i’w wneud, gan gynnwys os gofynnir i chi hawlio Credyd Cynhwysol yn lle’ch hen fudd-daliadau.
Dilynwch y camau hyn i weithio allan beth sydd angen i chi ei wneud
Rhaid i chi roi gwybod am unrhyw newidiadau i’ch amgylchiadau i sicrhau eich bod yn cael eich talu’n gywir
Os bydd unrhyw beth yn eich bywyd yn newid, rhaid i chi roi gwybod i'r swyddfa sy'n talu eich budd-dal. Er enghraifft:
- symud cartref
- priodi neu ysgaru
- cael babi
- cael diagnosis o gyflwr iechyd neu anabledd
- newidiadau i'ch cyllid, fel codiad cyflog neu dderbyn unrhyw arian ychwanegol.
Gallwch ddod o hyd i restr o newidiadau y mae angen ichi roi gwybod amdanynt a manylion cyswllt ar GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
Os na fyddwch yn rhoi gwybod amdano, efallai y byddwch yn colli allan ar arian ychwanegol y mae gennych hawl iddo. Neu gallech gael gormod o dâl ac efallai y bydd angen i chi ad-dalu'r budd-daliadau a ordalwyd ynghyd â dirwy o £50.
Fel arfer byddwch yn cael llythyr neu neges yn eich cyfrif ar-lein am unrhyw newidiadau i’ch budd-daliadau o ganlyniad.
Beth i’w wneud os dywedir wrthych am hawlio Credyd Cynhwysol yn lle
Pan fyddwch yn rhoi gwybod am newid yn eich amgylchiadau, efallai y dywedir wrthych y bydd angen i chi wneud cais am Gredyd Cynhwysol i barhau i gael budd-daliadau.
Ni chewch eich symud yn awtomatig. Yn hytrach, byddwch yn cael gwybod erbyn pryd y bydd angen i chi wneud cais am Gredyd Cynhwysol a phryd y bydd eich budd-daliadau presennol yn dod i ben.
Gallwch ddefnyddio ein Cyfrifiannell Budd-daliadau i weld faint o Gredyd Cynhwysol y gallech ei gael.
Os oes gennych ddewis rhwng aros ar eich budd-daliadau presennol a symud i Gredyd Cynhwysol, cewch gyngor am ddim cyn gwneud cais. Gallwch ddefnyddio Advicelocal i ddod o hyd i arbenigwr budd-daliadau yn eich ardal chiYn agor mewn ffenestr newydd
Opens in a new window
Am fwy o help, gweler ein canllaw Symud i Gredyd Cynhwysol o fudd-daliadau eraill
Help os oes angen i chi ad-dalu budd-daliadau a ordalwyd
Os ydych wedi rhoi gwybod am newid mewn amgylchiadau ac wedi cael gordaliad budd-daliadau y mae angen ei had-dalu, siaradwch ag ymgynghorydd dyledion am ddim i gael help i benderfynu sut i’w ad-dalu.
Gallwch hefyd herio’r penderfyniad os nad ydych yn cytuno ag unrhyw beth. Gweler ein canllaw Sut i apelio yn erbyn penderfyniad budd-daliadau am fwy o wybodaeth.
Fel arfer caiff eich taliad budd-daliadau ei leihau i ad-dalu budd-daliadau a ordalwyd
Os ydych dal yn cael budd-daliadau, bydd eich taliadau fel arfer yn cael eu lleihau i gwmpasu’r ad-daliadau. Bydd y gostyngiad yn dibynnu ar y budd-dal rydych yn ei gael:
- Credyd Cynhwysol – gall eich lwfans safonol gael ei leihau hyd at 25%
- credydau treth – gellir eu gostwng 10% i 100%
- budd-daliadau eraill fel Cymhorthdal Incwm a Chredyd Pensiwn – gostyngiad o £13.65 yr wythnos fel arfer ar gyfer blwyddyn dreth 2024/25.
Os yw’r taliadau’n rhy uchel, neu y byddai’n well gennych dalu mewn ffordd wahanol, gallwch ffonio:
- Tîm Rheoli Dyled DWPYn agor mewn ffenestr newydd os ydych yn byw yng Nghymru, Lloegr neu'r Alban, neu
- Debt Management Gogledd IwerddonYn agor mewn ffenestr newydd