Mae ISAs Gydol Oes (a elwir hefyd yn LISAs) yn fath o ISA wedi’i greu i helpu pobl i gynilo ar gyfer eu cartref cyntaf, neu ar gyfer ymddeoliad. Os cymerwch ISA Gydol Oes, cewch fonws gan y Llywodraeth sydd yn werth 25% o’r hyn a dalwch i mewn, hyd at uchafswm penodol, ym mhob blwyddyn dreth. Bydd y canllaw hwn yn eich helpu i ddeall ai cymryd ISA Gydol Oes yw’r opsiwn gorau i chi.
Beth sydd yn y canllaw hwn
- Sut mae ISA Gydol Oes yn gweithio
- Pwy all gael ISAGydol Oes
- Sut mae’r bonws yn gweithio
- Defnyddio’ch ISA Gydol Oes i brynu’ch cartref cyntaf
- Defnyddio ISA Gydol Oes ar gyfer ymddeoliad
- Tynnu arian allan o’ch ISA Gydol Oes
- Beth sy’n digwydd os byddwch farw
- Gall gynilion effeithio ar fudd-daliadau penodol
- Beth i’w wneud os bydd rhywbeth yn mynd o’i le
- Teclynnau defnyddiol
Sut mae ISA Gydol Oes yn gweithio
Oeddech chi’n gwybod?
Os ydych yn prynu cartref â rhywun arall, gallech chi'ch dau fanteisio ar ISAs Gydol Oes ar wahân.
Gallwch benderfynu agor ISA Gydol Oes arian parod, buddsoddiad LISA neu gyfuniad o’r ddau. Dyma sut maent yn gweithio:
- Gallwch roi uchafswm o £4,000 i mewn i ISA Gydol Oes pob blwyddyn dreth.
- Cewch eich talu bonws o 25% gan y llywodraeth a delir yn fisol.
- Yr uchafswm o fonws y gallwch ei ennill mewn blwyddyn dreth yw £1,000.
- Mae’r swm a dalwch i mewn yn gysylltiedig â’ch lwfans ISA blynyddol (£20,000 ar gyfer 2024/25) er enghraifft, os talwch £1,000 i mewn i’ch ISA Gydol Oes, gallwch dalu £19,000 hyd yn oed wedyn i mewn i gynnyrch ISA eraill.
- Nid yw unrhyw fonws a enillwch yn cyfri tuag at eich lwfans ISA.
- Gallwch agor ISA Gydol Oes gydag unrhyw fanc, cymdeithas adeiladu neu reolwr buddsoddiad sy’n cynnig y cynnyrch.
- Gallwch ddal sawl ISA Gydol Oes, er gallwch ond talu i mewn i un bob blwyddyn dreth. Gallwch hefyd trosglwyddo eich ISA Gydol Oes i ddarparwr arall, er enghraifft i gael cyfradd llog gwell.
- Gallwch agor ISA Gydol Oes, ISA arian parod ac ISA Stociau a Chyfranddaliadau ac ISA Cyllid Arloesol ym mhob blwyddyn dreth.
- Gallwch barhau i dalu i mewn i ISA Gydol Oes tan eich bod 50 oed.
Pwy all gael ISAGydol Oes
I agor ISA Gydol Oes, mae’n rhaid eich bod:
- rhwng 18 a 40 oed
- yn breswylydd y DU neu’n Gwas y Goron (er enghraifft, yn aelod o’r lluoedd arfog sy’n gwasanaethu tramor).
Sut mae’r bonws yn gweithio
Os ydych yn rhoi £1,000 i mewn i’ch ISA Gydol Oes, bydd y llywodraeth yn rhoi £250 ychwanegol. Bydd hwn yn eich gadael gyda £1,250 ar ddiwedd y flwyddyn dreth. Os wnaethoch gynilo £200, bydd gennych £250 yn gyfan.
Mae CThEF yn cyfrifo taliadau bonws ar sail fisol, yn seiliedig ar daliadau a wnewch i mewn i’ch cyfrif o’r 6ed o’r mis tan y 5ed o’r mis canlynol.
Os oes gennych buddsoddiad ISA Gydol Oes, mae’n syniad da i wirio â’ch darparwr gan y gallai rhai trin taliadau bonws yn wahanol. Bydd rhai yn ail-fuddsoddi’r taliadau bonws yn awtomatig gan fanteisio ar unrhyw dwf a chynnydd mewn gwerth posibl. Efallai y bydd rhai yn rhoi eich arian mewn cyfrifon arian parod nad ydynt yn ennill llog. Mae hyn yn golygu y gallech golli allan ar log neu dwf posibl yn y dyfodol ar eich cronfa a fuddsoddwyd.
Defnyddio’ch ISA Gydol Oes i brynu’ch cartref cyntaf
Os ydych yn dymuno defnyddio ISA Gydol Oes i brynu cartref, mae rhai cyfyngiadau y bydd angen i chi eu hystyried.
- Prynwyr tro cyntaf yn unig all ddefnyddio ISA Gydol Oes i brynu cartref. Mae hynny'n golygu na allwch fod yn berchen, neu fod wedi bod yn berchen ar gartref yn y DU neu unrhyw le arall yn y byd
- Bydd angen i chi fod yn prynu cartref am ddim mwy na £450,000
- Mae rhaid eich bod yn prynu cartref y bwriadwch fyw ynddo. Nid yw’r cynllun ar gyfer prynu cartref y dymunwch ei rentu allan, neu fel cartref gwyliau
- Mae rhaid i chi ddefnyddio morgais ad-daliad traddodiadol.
Gallwch gyfuno’ch ISA Gydol Oes â chynlluniau eraill fel rhanberchenogaeth. Darganfyddwch fwy ar wefan Own Your HomeYn agor mewn ffenestr newydd y llywodraeth.
Prynu eiddo â’ch gilydd
Os dymunwch brynu cartref â’ch partner a'ch bod chi'ch dau yn bodloni’r meini prawf o ran cymhwyso, gallwch gyfuno’ch ISA Gydol Oes er mwyn prynu eiddo â’ch gilydd.
Os mai dim ond un ohonoch sy’n gymwys – er enghraift os yw un partner yn berchen ar gartref eisoes – yna dim ond yr unigolyn cymwys all ddefnyddio ISA Gydol Oes.
Help gyda chostau byw
Poeni am arian oherwydd rhenti cynyddol, biliau ynni uchel neu ddyled? Os felly, rydym yma i helpu.
Cymerwch y camau cyntaf i ddod o hyd i’ch ffordd ymlaen gyda’n canllawiau i’ch helpu gyda chostau byw.
ISA Cymorth i Brynu
Os oes gennych ISA Cymorth i Brynu, cofiwch mai dim ond i brynu cartrefi sy’n werth llai na £250,000 y tu allan i Lundain y gallwch ei ddefnyddio (y pris uchaf yw £450,000 yn Llundain).
Gellir defnyddio ISAs Gydol Oes i brynu cartrefi sy’n werth hyd at £450,000 yn Llundain a thu allan i’r ddinas honno.
Mae ISAs Cymorth i Brynu ar gau i gwsmeriaid newydd. Os oes gennych ISA Cymorth i Brynu yn barod, gallwch barhau i gynilo i’ch cyfrif hyd at Dachwedd 2029. Mae’n rhaid i chi hawlio’ch bonws cyn Tachwedd 2030.
I gymharu’r ddau gynllun, gwelwch ein canllaw Cynilo i ISA Cymorth i Brynu neu ISA Gydol Oes?
Defnyddio ISA Gydol Oes ar gyfer ymddeoliad
Gallwch dynnu rhan neu’r cyfan o’ch arian ISA Gydol Oes allan, heb dalu ffi, pan gyrhaeddwch 60 mlwydd oed.
Os bydd darparwr yr ISA Gydol Oes yn ei ganiatáu, gall y gronfa aros fel buddsoddiad ac unrhyw log neu dwf buddsoddiad parhau i fod yn ddi-dreth.
Os ydych yn hunangyflogedig, gall ISA Gydol Oes fod yn gyfwerth da i Gynllun Pensiwn Gweithle.
Darganfyddwch fwy am Bensiynau Gweithle yn ein canllaw Pensiynau ymrestru awtomatig – cyflwyniad.
Pryd gallwch gael mynediad i’ch arian?
Gallwch ddefnyddio arian sydd yn eich ISA Gydol Oes, gan gynnwys bonws y llywodraeth a heb orfod talu unrhyw dreth os:
- ydych yn cyrraedd 60 mlwydd oed
- cewch ddiagnosis bod gennych salwch terfynol
- ydych yn prynu’ch cartref cyntaf a bu’ch cyfrif ar agor ers 12 mis.
Os caewch eich cyfrif yn ystod y cyfnod ystyried, ni chewch y bonws 25%.
Tynnu arian allan o’ch ISA Gydol Oes
Byddwch yn talu tâl am dynnu arian allan os cymerwch yr arian am unrhyw reswm ac eithrio’r tri a nodir uchod. Y gost yw 25% o’r swm a dynnir allan.
Bydd hyn yn cael ei gyfrifo ar ôl i’ch bonws gael ei dalu - cofiwch, ni fyddwch yn cael y bonws oni bai eich bod yn tynnu arian allan 12 mis ar ôl eich taliad cyntaf i’r cyfrif.
Felly, os byddwch yn cael bonws, a bod gennych £1,000, byddai gennych gyfanswm o £1,250 i’w dynnu allan. Mae’r tâl cosb 25% yn £312.50, felly dim ond £937.50 fyddech yn ei gael yn eich poced. Mae hyn yn golygu y byddech yn colli rhywfaint o’ch cynilion ac yn cael llai yn ôl nag y byddech wedi ei fuddsoddi.
Dyna pam mai prif ddiben ISA Gydol Oes yw i’ch helpu i brynu’ch cartref cyntaf neu i gynilo ar gyfer ymddeoliad.
Beth sy’n digwydd os byddwch farw
Os byddwch farw, bydd unrhyw arian ISA Gydol Oes, gan gynnwys llog a bonysau, yn cael eu trosglwyddo i’ch buddiolwyr heb gosb. Ond collir statws di-dreth yr ISA a bydd yn ffurfio rhan o’r ystâd er dibenion treth etifeddiant.
Gall gynilion effeithio ar fudd-daliadau penodol
Caiff arian a gedwir mewn ISA Gydol Oes ei drin fel arian a gedwir mewn mathau eraill o ISAs. Cymerir y bonws 25% i ystyriaeth fel arfer wrth gyfrifo unrhyw werth ildio.
O ganlyniad gallai hynny effeithio ar eich cymhwysedd i gael rhai budd-daliadau neilltuol. Er enghraifft, gallai unrhyw fudd-daliadau sydd â phrawf modd gael eu heffeithio wrth i arian mewn ISA Gydol Oes gael ei drin fel cynilion.
Yn ogystal, byddai arian mewn ISA Gydol Oes yn cael ei ystyried fel ased ar gyfer dibenion adennill dyledion.
Beth i’w wneud os bydd rhywbeth yn mynd o’i le
Os nad ydych yn anhapus gyda’r gwasanaeth o’ch darparwr ISA Gydol Oes, ceisiwch gysylltu â nhw i weld yn gyntaf os gallant wneud pethau’n iawn. Os nad yw hynny’n gweithio, gallwch wneud cwyn ffurfiol.
Os nad yw’r broblem wedi cael ei ddatrys ar ôl wyth wythnos, gallwch gymryd y cwyn i’r Ombwdsmon Ariannol am benderfyniad diduedd.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Sut i gwyno i'ch banc, benthyciwr neu ddarparwr cerdyn.
