Taclo gamblo problemus a dyled

Os ydych yn credu bod eich gamblo yn niweidiol i’ch arian, perthnasoedd a rhannau eraill o’ch bywyd, mae’n bwysig i fod yn onest ac i siarad amdano a gwybod nad ydych ar eich pen eich hunan. Mae ystod eang o help ar gael i chi.

Os ydych yn gamblo er mwyn gwneud arian yn hytrach nag am hwyl, efallai ei bod yn amser i chi gael help. Er enghraifft, os ydych yn ei weld fel ffordd arall o gynilo neu fenthyg swm rydych yn gallu fforddio'i dalu'n ôl gan fanc, cymdeithas adeiladu neu fenthyciwr arall, mae hyn yn arwydd efallai bod gennych broblem.

Os oes gennych chi neu rywun rydych yn ei adnabod broblem, rhai arwyddion i’ch rhybuddio yw eich bod chi neu nhw’n:

• defnyddio gorddrafft, neu ffurfiau eraill o gredyd neu fenthyg o deulu neu ffrindiau i dalu am gamblo
• methu taliadau ar gyfer dyledion neu filiau â blaenoriaeth neu’n methu â fforddio pethau hanfodol oherwydd bod yr arian wedi cael ei wario ar gamblo
• gamblo i adennill arian sydd wedi’i golli
• dweud celwydd wrth deulu a ffrindiau am gamblo.

Os oes unrhyw un o’r rhain yn gyfarwydd i chi, mae’n bryd cael help.

Os ydych yn cael eich effeithio gan broblemau gamblo, gallwch ffonio’r National Gambling Helpline ar 0808 8020 133Yn agor mewn ffenestr newydd Mae ymgynghorwyr ar gael 24/7 i gynnig gwybodaeth, cyngor a chefnogaeth.

Neu ewch i wefan GamCareYn agor mewn ffenestr newydd

Mae gamblo yn aml yn arwain at ddyled.

Yn ogystal â mynd i’r afael â’ch gamblo, mae’n bwysig cael cymorth ariannol hefyd.

Mae llawer o bobl sy’n gofyn am help yn dweud eu bod yn meddwl bod ganddynt broblem arian a’u bod wedi cael help gyda dyled – ond ni newidiodd unrhyw beth tan iddynt gydnabod bod ganddynt broblem gamblo.

Gall delio â dyled deimlo’n llethol ac yn straen. Ond mae’n well i fynd i’r afael â’ch cyllid nawr. Mae ei gael dan reolaeth yn gam cyntaf pwysig.

Efallai nad ydych yn benthyg arian i’w gamblo – ond efallai eich bod yn defnyddio’r arian y dylech fod wedi ei wario ar fwyd a rhent, er enghraifft.

Mae’n bwysig talu biliau â blaenoriaeth yn gyntaf. Rhain sydd â’r canlyniadau mwyaf difrodol os na fyddwch yn eu talu. Maent yn cynnwys:

• dirwy gan y llys
• Treth ac Ardreth Cyngor
• Trwydded deledu
• Cynhaliaeth Plant
• biliau nwy a thrydan
• Treth incwm, Yswiriant Gwladol a TAW
• morgais, rhent ac unrhyw fenthyciadau sydd wedi’u diogelu yn erbyn eich cartref
• cytundebau hurbwrcas, os yw’r hyn rydych yn ei brynu’n hanfodol
• taliadau coll sy’n ddyledus i DWP (yr Adran Gwaith a Phensiynau) neu HMRC.

Os yn bosibl, dylech dalu’r rhain ar y diwrnod rydych yn cael eich talu – cyn y cewch eich temtio i ddefnyddio’r arian i gamblo.

Os ydych yn cael trafferth gyda dyled, mae’n bwysig eich bod yn siarad ag ymgynghorydd dyled profiadol ac sydd wedi’i hyfforddi cyn gynted ag sy’n bosibl.

Mae ein Canllaw i ddechreuwyr ar reoli arian hefyd â gwybodaeth ac awgrymiadau defnyddiol.

Gallai gosod cynllun gwario fod yn ddefnyddiol. Gall eich helpu i ddeall a ydych yn gamblo o fewn eich gallu a’ch helpu i gymryd rheolaeth o’ch cyllid yn well.

Mae trosglwyddo’ch cyllid i rywun rydych yn ymddiried ynddo wrth i chi fynd i’r afael â’ch gamblo yn opsiwn. Er nad yw’n ddatrysiad hirdymor, gall helpu yn y tymor byr tra’ch bod yn mynd i’r afael â’ch gamblo.

Mae’n bwysig sicrhau eich bod eich dau yn hapus gyda’r penderfyniad hwn ac nad yw’r naill bartner na’r llall yn teimlo o dan unrhyw bwysau neu ddicter dros y trefniant. Os oes gennych unrhyw amheuon ynghylch gwneud hyn, chwiliwch am gyngor yn gyntaf. Gallwch ffonio’r National Gambling Helpline ar 0808 8020 133.

Un ffordd o wneud hyn trwy ddefnyddio mandad trydydd parti. Mae hon yn ddogfen sy'n dweud wrth fanc, cymdeithas adeiladu neu ddarparwr cyfrifon arall y gallant dderbyn cyfarwyddiadau am arian yr unigolyn hwnnw gan berson penodol arall a enwir.

Os ydych chi'n teimlo bod angen rhywun arnoch i reoli'ch arian nes eich bod chi'n teimlo y gallwch chi ei reoli eich hunan, gweler ein canllaw Help i reoli arian bob dydd.

Mae nifer o ffyrdd y gallwch helpu’ch hun i roi’r gorau i gamblo. Mae’r rhain yn cynnwys:

Gallwch eithrio’ch hun o gwmnïau gamblo, naill ai ar-lein neu mewn lleoliad go iawn. Mae hyn yn golygu eich bod yn gofyn i’r busnes eich atal rhag gamblo â hwy, fel arfer am gyfnod rhwng chwe mis a phum mlynedd. Gallwch ofyn i staff mewn lleoliad wneud hyn ar eich rhan. Neu gallwch drefnu gwaharddiad o leoliadau neu safleoedd penodol trwy ‘gynlluniau hunan-eithrio aml-weithredwr’.

Gall GAMSTOP eich eithrioYn agor mewn ffenestr newydd o’r holl gwmnïau gamblo ar-lein sydd wedi’u trwyddedu i ddarparu gweithgareddau gamblo yn y DU. 

Am fanylion ynglŷn â lleoliadau corfforolYn agor mewn ffenestr newyd ewch i BeGambleAware.

Bellach mae mwy o fanciau a chymdeithasau adeiladu yn rhoi’r opsiwn i chi rwystro trafodion gamblo a wneir trwy eich cyfrifon banc gan ddefnyddio cerdyn debyd.

Ni allwch ddefnyddio cerdyn credyd i dalu am drafodion gamblo ar-lein neu ar y tir.

Mae'n bosibl o hyd ddefnyddio cerdyn credyd i dalu am docynnau loteri wyneb yn wyneb mewn siopau papurau newydd ac archfarchnadoedd. Nid yw'r Loteri Genedlaethol yn derbyn taliadau ar-lein ac nid yw gweithredwyr gamblo loteri eraill yn eu derbyn chwaith. Os yw hon yn broblem, gallwch ofyn i'ch cwmni cardiau credyd atal trafodion i'r gweithredwyr hyn hefyd.

Rhaglen gyfrifiadurol yw hon sy’n cyfyngu mynediad i wefannau neu wasanaethau ar-lein eraill. Mae rhai meddalwedd am ddim, weithiau mae yna ffi. Mae’n bwysig gwneud eich ymchwil a darganfod pa un yw’r gorau i chi.

Efallai y bydd eich darparwr gwasanaeth rhyngrwyd yn gallu cynnig i chi eithrio eich hun o’r holl wefannau oedolion. Neu gyflenwi meddalwedd gwrth feirws i chi sy’n eich galluogi i rwystro rhai meysydd, fel gamblo.

Gallwch hefyd ofyn i’ch darparwr ffôn symudol neu’ch teledu rhyngweithiol gyfyngu neu rwystro’ch mynediad at wasanaethau gamblo.

Efallai y byddwch yn teimlo’n nerfus neu’n teimlo cywilydd ynglŷn â chysylltu â hwy ond mae’n bwysig cysylltu â’ch banc a rhoi gwybod iddynt am eich sefyllfa. Mae cyfrifoldeb arnynt i ddarparu nwyddau a gwasanaethau sy’n iawn i’w cwsmeriaid a’ch trin yn deg. Gweler ein canllaw Rhoi gwybod i gredydwyr am fregusrwydd neu addasiadau.

Gall banciau eich helpu mewn sawl ffordd. Mae’r rhain yn cynnwys:

• rhewi eich cerdyn dros dro pan fyddwch yn teimlo bod eich gwariant yn mynd allan o reolaeth
• newid y swm o arian y gallwch godi o beiriannau arian parod bob dydd, neu droi’r gallu i dynnu arian parod i ffwrdd yn gyfan gwbl
• cynnig blociau gamblo
• gosodiad terfyn gamblo, e.e. Lloyds
• atal cyfathrebu marchnata ar gyfer nwyddau credyd.

Os nad ydych yn hapus gyda’r ffordd y mae eich banc yn mynd i’r afael â’ch sefyllfa, gallwch wneud cwyn trwy Wasanaeth yr Ombwdsmon AriannolYn agor mewn ffenestr newydd

Os ydych mewn dyled ac yn cael anawsterau i wneud taliadau, mae’n bwysig siarad â’ch credydwyr. Efallai gallant eich helpu. Ond dim ond os ydych yn dweud wrthynt y gallant eich helpu.

Gallant greu cynllun talu gyda chi y gallwch ei fforddio. Bydd hyn yn eich helpu i osgoi colli taliadau a thalu ffioedd yn uwch o ganlyniad i hynny.

Os gallwch ddangos iddynt y camau rydych yn eu cymryd i roi’r gorau i gamblo, gallai hyn eu gwneud yn fwy parod i’ch helpu.

Os ydych mewn perygl o wneud cais am gredyd i ariannu eich gamblo, gallwch roi gwybod i ddarpar fenthycwyr nad ydych am iddynt fenthyca i chi.

Gallwch wneud hyn trwy ychwanegu ‘nodyn’ (a elwir hefyd yn Hysbysiad Cywiriad [NOC]) at eich ffeil gredyd. Bydd benthycwyr yn gweld hyn a dylent ystyried yr hyn rydych wedi’i ysgrifennu yn y nodyn.

Yn ogystal ag effeithio arnoch yn ariannol, gall gamblo problemus hefyd effeithio’n ddifrifol ar eich iechyd meddwl.

Os ydych yn gamblo i ddianc rhag materion iechyd meddwl, fel straen, pryder neu iselder, ni fydd ond yn gwaethygu’r teimladau hyn.

Nid yn unig hynny, gall achosi problemau eraill hefyd, gan gynnwys rhoi straen ar eich perthnasoedd personol a rhoi eich swydd mewn perygl.

Yn ogystal â mynd i’r afael â’ch gamblo, mae’n bwysig mynd i’r afael ag unrhyw faterion iechyd meddwl hefyd.

Gallwch hefyd gysylltu â'r Samaritans os oes angen rhywun i siarad â nhw arnochYn agor mewn ffenestr newydd

Gall gamblo, a’i effaith ariannol, effeithio’n sylweddol ar iechyd a lles chi a’ch teulu.

Fodd bynnag, os ydych yn gamblo a’i fod yn achosi problemau ariannol, mae’n bwysig cael cyngor. Yn enwedig os:

• oes gennych gerdyn credyd neu fenthyciad ar y cyd â’ch partner
• oes gennych hawl budd-dal ar y cyd ac rydych yn cael yr arian
• ydych yn berchen ar eich cartref ar y cyd â’ch partner.

Os ydych yn cael eich effeithio gan broblemau gamblo, gallwch ffonio’r National Gambling Helpline ar 0808 8020 133Yn agor mewn ffenestr newydd Mae ymgynghorwyr ar gael 24/7 i gynnig gwybodaeth, cyngor a chefnogaeth.

Neu ewch i wefan GamCareYn agor mewn ffenestr newydd

Gall cael cyfrifon cyfredol a chardiau credyd ar wahân helpu i amddiffyn cyllid eich partner.

Siaradwch â’ch banc neu’ch darparwr credyd am unrhyw fesurau eraill y gallant eu rhoi ar waith i’ch cefnogi.

Mae'n bwysig iawn peidio â rhoi benthyg arian i rywun sy'n cael trafferthion â gamblo, oherwydd gall hyn wneud y sefyllfa'n waeth.

Os yw’ch partner, eich plentyn neu rywun rydych yn ei adnabod yn gamblo ac wedi colli rheolaeth ar y sefyllfa, gall gael effaith ddinistriol ar eich cyllid a’ch perthynas.

Ymhlith yr arwyddion ar gyfer gamblo niweidiol mae:

• yn gyfrinachol am eu cyllid
• yn amddiffynnol ynghylch arian
• cuddio cyfriflenni banc
• codi arian o gyfrifon heb eglurhad.

Wrth gwrs, gallai'r rhain fod yn arwyddion o broblemau eraill felly'r peth cyntaf i'w wneud yw cyrraedd gwaelod pethau.

Gall fod yn anodd gwybod ble i ddechrau os bydd angen i chi siarad â’ch partner am eu problem gamblo, neu os ydych yn amau y gallai fod problem ganddynt.

Hyd yn oed os nad ydynt yn barod i gael help, mae llawer o help a chymorth i chi.

Ffoniwch linell cymorth GamCare ar 808 8020 133Yn agor mewn ffenestr newydd. Byddant yn eich helpu i ddarganfod eich camau nesaf.  

Mae gan GamCare wasanaeth ar-lein o’r enw NetlineYn agor mewn ffenestr newydd. Mae hyn yn caniatáu i chi gyfnewid negeseuon gwib ag ymgynghorydd. Mae fforymau ar-lein hefyd lle gall pobl sydd wedi cael eu heffeithio gan gamblo problemus siarad a chefnogi ei gilydd.

Gwiriwch eich adroddiad credyd i weld a ydych chi’n gysylltiedig â nhw’n ariannol. Er enghraifft, os oes gennych forgais ar y cyd neu os yw enw’r ddau ohonoch ar gytundeb rhentu, neu os oes gennych gyfrifon banc ar y cyd.

Os oes gennych fenthyciad neu os ydych wedi llofnodi contract gyda rhywun, rydych yn gyd-gyfrifol am ad-daliadau. Os ydynt yn cael trafferth gyda gamblo, rydych yn rhoi eich hun mewn perygl os na chaiff y taliadau hynny eu gwneud.

Gall cadw'ch arian ar wahân helpu i ddiogelu eich sgôr credyd a'ch diogelu'n ariannol. Felly ystyriwch ganslo neu dynnu mynediad at gyfrifon ar y cyd.

Er mwyn helpu i ddiogelu eich cartref gallwch osod rhybudd ar eiddo rhag ofn y bydd unrhyw weithgarwch sylweddol yn gysylltiedig ag ef os ydych yn byw:

• Yng Nghymru neu Loegr: Cofrestrwch ar gyfer gwasanaeth am ddim property alert Cofrestrfa Tir EF
• Yn yr Alban, defnyddiwch y property alert serviceYn agor mewn ffenestr newydd
• Yng Ngogledd Iwerddon: Diogelwch eich tir a’ch eiddo rhag twyll

Defnyddiwch rwystrau gamblo banc i sicrhau na all y gamblwr gamblo gyda'ch cardiau.

Gallech ddioddef camdriniaeth ariannol neu economaidd os:

• ydych yn cael eich gorfodi i gymryd benthyciadau neu gredyd ar y cyd i ariannu gamblo eich partner
• yw'ch partner wedi cymryd benthyciadau neu gredyd yn eich enw heb eich gwybodaeth na'ch caniatâd i'w defnyddio ar gyfer gamblo – twyll ydy hyn ac mae camau y gallwch eu cymryd gyda’r benthyciwr i sicrhau nad ydych yn gyfrifol am ei ad-dalu.

Os yw Credyd Cynhwysol (UC) fel arfer yn cael ei dalu fel taliad cartref sengl.

Os ydych yn poeni bod eich partner yn defnyddio'r arian i gamblo gallwch ofyn i'ch hyfforddwr gwaith am Drefniant Taliad Amgen (APA).

Mae hyn yn golygu y gellir talu'ch taliad UC yn gyfan gwbl i chi neu gallwch rannu'r taliad â'ch partner fel y gallwch gadw rheolaeth ar yr arian sydd ei angen arnoch.

Am fwy o wybodaeth, darllenwch ein canllaw Taliadau Credyd Cynhwysol ar y cyd i gyplau.

Cymerwch ychydig funudau i wirio pa fudd-daliadau y gallwch eu hawlio a faint y gallech ei gael bob mis gyda'n cyfrifiannell budd-daliadau.

Mae anwybyddu’ch dyled yn debygol o waethygu’r sefyllfa. Mae’n bwysig siarad â rhywun a chael help.

Os na allwch wneud ad-daliadau ar ddyledion a’ch bod ar ei hôl hi o ran eich biliau, nawr yw’r amser i gael cyngor am ddim ar ddyledion.

Bydd cynghorydd dyled yn eich helpu i ddod o hyd i ffyrdd o reoli’ch dyledion. Mae’n syniad da rhoi gwybod iddynt fod eich dyled o ganlyniad i gamblo gan y bydd llawer yn cynnig cyngor ac atebion wedi’u teilwra i chi a’ch sefyllfa.

Darganfyddwch fwy am sut mae dyledion yn cael eu casglu pan fyddwch mewn ôl-ddyledionYn agor mewn ffenestr newydd ar wefan StepChange.

Mae mwy o wybodaeth am sut i wneud cynllun i dalu'ch dyledionYn agor mewn ffenestr newydd ar wefan Cyngor ar Bopeth.

I ddarganfod sut i leihau eich treuliauYn agor mewn ffenestr newydd i helpu i ddal i fyny â'ch ad-daliadau, edrychwch ar wefan StepChange.

Mae gamblo niweidiol ymhlith pobl 11-16 oed ac mae'n effeithio ar ddegau ar filoedd o bobl ifanc.

Canfu ymchwil gan Brifysgol Caerdydd, ymhlith pobl ifanc 11 i 16 oed, mai’r ffurfiau mwyaf poblogaidd yw arcedau difyrion a chwarae cardiau am arian gyda ffrindiau.

Er y gellir ystyried hyn yn ddiniwed, mae gweld gweithgarwch gamblo o oed ifanc yn achosi i rai pobl ifanc ddatblygu problemau gyda gamblo’n hwyrach yn eu bywydau.

Gall cyfaddef bod eich plentyn yn cael niwed oherwydd gamblo deimlo'n chwithig neu'n gywilyddus. Peidiwch â phoeni, mae help pwrpasol i deuluoedd.

Y lle gorau i ddechrau yw trwy gysylltu ag ymweld â'r sefydliadau:

• GamFam yn helpu teuluoedd i adnabod yr arwyddion rhybuddio cynnar ac atal dibyniaeth. Gall unrhyw berson ifanc rhwng 11 ac 18 oed gael mynediad at gefnogaeth os ydynt yn poeni am eu gamblo neu gamblo rhywun sy’n agos atynt.
• BigDeal lle i bobl ifanc ddod o hyd i wybodaeth a chefnogaeth sy’n gysylltiedig â gamblo, iddynt eu hunain neu i rywun maent yn poeni amdano.

Rhan o’r broblem yw faint o hysbysebu gamblo y mae pobl ifanc yn agored iddo ar y teledu, ar-lein ac ar gyfryngau cymdeithasol

Nid yw cwmnïau gamblo yn caniatáu i unrhyw un o dan 18 oed gamblo.

Yn y DU, mae un eithriad yn unig:

• Nid oes unrhyw gyfyngiadau oedran ar beiriannau gemau categori-D, sy’n cynnwys gêmau arcêd, gwthwyr ceiniogau a pheiriannau bachu.

Gallwch gwyno i’r Comisiwn Gamblo os ydych yn credu nad yw cwmni wedi dilyn y rheolau.

Yn ogystal â mynd i’r afael â’ch cyllid, mae’n bwysig mynd i’r afael â’ch gamblo ar yr un pryd.

Mae GambleAware yn gweithio gyda llwyfannau cyfryngau cymdeithasol i ofyn iddynt i’ch helpu i osgoi hysbysebion gamblo. Gweler eu datblygiad a’r diweddariadau cyfredol ar wefan BeGambleAwareYn agor mewn ffenestr newydd