Cam-drin ariannol: adnabod yr arwyddion a gadael yn ddiogel

Mae cam-drin ariannol yn fath o gam-drin domestig ac mae'n ffordd o gael pŵer drosoch. Mae'n golygu bod rhywun arall yn rheoli eich gwariant neu fynediad at arian parod, asedau a chyllid. Gall hyn eich gadael yn teimlo'n unig, yn ddihyder ac wedi'ch dal.

Weithiau (ond nid bob amser) bydd cam-drin ariannol yn cael ei gydnabod gan yr heddlu fel ymddygiad gorfodaethol neu reolaethol, sydd hefyd yn drosedd.

Nid oes rhaid eich bod yn byw gyda’r person er mwyn i’r drosedd neu ymddygiad rheolaethol fod yn berthnasol. Gall cam-drin ariannol barhau, neu hyd yn oed dechrau, ar ôl gwahanu.

Gall cam-drin ariannol fod ar wahanol ffurfiau a gall ddigwydd i unrhyw un o unrhyw oedran. Gall camdrinwyr fod yn bartneriaid, cynbartneriaid, yn aelodau o'r teulu neu eraill, fel gofalwyr.

Mae cam-drin ariannol yn aml yn rhan o gam-drin economaidd ehangach. 

Gall cam-drin economaidd gynnwys:

• eich atal rhag mynd i'r gwaith, coleg neu brifysgol,
• gan achosi i chi golli allan ar fudd-daliadau drwy beidio â gadael i chi fynd i apwyntiadau yn y Ganolfan Waith neu wneud cais am swyddi a
• rheoli eich mynediad at bethau hanfodol, fel bwyd, dillad neu drafnidiaeth.

Weithiau gall gymryd amser hir i sylweddoli eich bod yn cael eich cam-drin yn ariannol neu i chi labelu’r hyn sy'n digwydd fel 'cam-drin'. Ond os ydych chi'n teimlo'n anghyfforddus am y ffordd y mae rhywun rydych chi'n ei adnabod yn ymddwyn gyda'ch arian, efallai eu bod yn eich cam-drin yn ariannol. Gall ein rhestr eich helpu i nodi ai dyna sy'n digwydd.

Gall cam-drin ariannol fod pan fydd rhywun:

• yn eich gorfodi i dynnu arian allan neu gael credyd yn eich enw
• yn gwneud i chi drosglwyddo rheolaeth dros eich cyfrifon - gallai hyn gynnwys newid eich manylion mewngofnodi
• cyfnewid eich pensiwn neu sieciau eraill heb eich caniatâd
• ychwanegu eu henw at eich cyfrif
• yn rhoi pwysau arnoch i newid eich ewyllys mewn ffordd nad ydych yn gyfforddus â hi
• wedi cynnig prynu siopa neu dalu biliau gyda'ch arian, ond yn ei gymryd, ac nid yw'n defnyddio'r arian sut y gwnaethoch gytuno
• yn gofyn i chi brofi beth rydych wedi gwario'ch arian arno
• yn eich atal rhag cael mynediad i'ch cyfrifon banc, benthyciad neu gerdyn credyd
• yn rheoli'r hyn y gallwch ac na allwch wario'ch arian arno
• yn sefydlu Debydau Uniongyrchol o'ch cyfrif i dalu biliau nad ydynt yn eiddo i chi neu'n talu am nwyddau a gwasanaethau nad ydych wedi'u prynu
• yn rhoi pwysau arnoch i drefnu i'ch budd-daliadau gael eu talu i gyfrif banc nad oes gennych fynediad iddo
• yn rhoi pwysau arnoch i dynnu i lawr, trosglwyddo neu roi'r gorau i wneud taliadau pensiwn
• yn gwneud i chi gymryd polisïau yswiriant newydd neu'n eich atal rhag talu'ch rhai presennol.

• Os ydych chi'n meddwl bod eich camdriniwr yn monitro eich dyfeisiau, ceisiwch gael gafael ar help ar gyfrifiadur neu ffôn nad oes ganddynt fynediad iddynt yn y gwaith, mewn llyfrgell neu drwy fenthyg gan eich ffrind. Darganfyddwch fwy am ysbïwedd a diogelwch technoleg gan RefugeYn agor mewn ffenestr newydd
• Mae lluniau, negeseuon a ffeiliau eraill o'ch ffôn symudol yn aml yn cael eu storio'n awtomatig yn y cwmwl. Mae'n ddoeth newid eich cyfrinair fel na all eich camdriniwr fewngofnodi a chael mynediad atynt.

Os ydych chi'n poeni y gallai ffrind neu aelod o'r teulu ddioddef camdriniaeth ariannol, mae gan Surviving Economic Abuse ganllaw i adnabod yr arwyddion ar gyfer ffrindiau a theuluYn agor mewn ffenestr newydd

Gall cymryd y camau cyntaf i dorri'n rhydd o gam-drin ariannol ymddangos yn frawychus, ond nid oes rhaid i chi wneud hynny ar eich pen eich hun.

Os ydych chi neu'ch plant mewn perygl uniongyrchol, deialwch 999 i ffonio'r heddlu. Os na allwch siarad, deialwch 999 ac yna 55.

Os nad ydych mewn perygl uniongyrchol, mae yna lawer o sefydliadau a all roi cymorth a chyngor i chi.

Os na allwch gysylltu ag unrhyw un o'r gwasanaethau isod, bydd eich meddyg teulu neu ddarparwr gofal iechyd arall y GIG yn gallu siarad â chi'n gyfrinachol am gamdriniaeth a'r cymorth sydd ar gael.

Llinell Gymorth Ariannol i Ddioddefwyr Cam-drin Domestig: ffoniwch am gymorth penodol ar 0808 196 8845.

Dewch o hyd i fwy o wybodaeth ac oriau agor ar wefan Money Advice PlusYn agor mewn ffenestr newydd

Hestia: mae gan ap Bright Sky Hestia gefnogaeth a gwybodaethYn agor mewn ffenestr newydd ymarferol ar sut i ymateb i gam-drin domestig.

Nour: dod o hyd i gymorth a chyngor Islamaidd i ddioddefwyr cam-drin domestigYn agor mewn ffenestr newydd drwy e-bost ar safle Nour.

Karma Nirvana: ar gyfer dioddefwyr cam-drin ar sail anrhydedd neu briodas dan orfod. Gallwch eu ffonio ar 0800 5999 247 am gymorth.

Women’s Aid: cael help a chefnogaeth os ydych chi'n cael eich cam-drinYn agor mewn ffenestr newydd yn ariannol ar wefan Women’s Aid.  Siaradwch â nhw gan ddefnyddio'r sgwrs ar-lein Women’s AidYn agor mewn ffenestr newydd neu ffoniwch y Llinell Gymorth Cam-drin Domestig Genedlaethol rhadffôn 24 Awr ar 0808 200 0247 neu siaradwch â rhywun ar-leinYn agor mewn ffenestr newydd

Hawliau Menywod: cyngor cyfreithiol am ddim i fenywod gan gynnwys cyfraith teulu a chyngor mewnfudo. Gallwch eu ffonio ar 020 7251 6577.

Sicrhewch fod eich anifeiliaid anwes yn cael eu gofalu amdanynt: darganfyddwch restr o wasanaethauYn agor mewn ffenestr newydd i ofalu am eich anifail anwes mewn cartref gofalwr maeth gwirfoddol hyd nes y gallwch gael aduniad â nhw.

Gall tenantiaid y Cyngor neu Gymdeithas Tai gysylltu â'u landlord am gymorth.  Mae llawer o sefydliadau tai cymdeithasol yn darparu cymorth ac wedi partneru ag asiantaethau lleol i helpu dioddefwyr cam-drin domestig.

Goroesi Cam-drin Economaidd: dod o hyd i gymorth a chefnogaeth arbenigol ar gam-drin ariannol ac economaidd, yn ogystal â fforwm goroeswrYn agor mewn ffenestr newydd ar safle Surviving Economic Abuse.

Am gymorth emosiynol ac ymarferol i bobl LGBT+, ewch i'w llinell gymorth switsfwrddYn agor mewn ffenestr newydd

I gael help i ddelio â cham-drin domestig, ffoniwch nhw ar 0800 999 5428, e-bostiwch ar [email protected] neu ewch i wefan GalopYn agor mewn ffenestr newydd

Ffoniwch y Llinell Gyngor i Ddynion ar 0808 801 0327. Maent yn cynnig cymorth emosiynol, cyngor ymarferol a gallant roi gwybod i chi am wasanaethau eraill am gymorth arbenigol. Neu ewch i wefan Llinell Gymorth DynionYn agor mewn ffenestr newydd

Age UK: ewch i dudalen gyngor Age UKYn agor mewn ffenestr newydd

Ffoniwch Linell Gyngor Age UK ar 0800 678 1602, mae'r llinellau ar agor 8am-7pm, 365 diwrnod y flwyddyn.

Hourglass: ffoniwch eu llinell gymorth ar 0808 808 8141. Ewch i'w gwefan i ddod o hyd i fanylion cyswllt testun, gwe-sgwrs ac e-bostYn agor mewn ffenestr newydd

Ewch i wefan Women’s Aid CymruYn agor mewn ffenestr newydd

Ffoniwch y Llinell Gymorth Byw Heb Ofn ar 0808 801 0800 neu ewch i'r Llinell Gymorth Byw Heb OfnYn agor mewn ffenestr newydd

Ewch i wefan Women’s Aid Gogledd IwerddonYn agor mewn ffenestr newydd neu ffoniwch Linell Gymorth Cam-drin Domestig a Rhywiol Rhadffôn 24 Awr ar 0808 802 1414.

Ewch i wefan Women’s Aid yr AlbanYn agor mewn ffenestr newydd neu ffoniwch y Llinell Gymorth Cam-drin Domestig a Phriodasau dan Orfod Rhadffôn 24 Awr ar 0800 027 1234 neu dewch o hyd i fanylion cyswllt testun, sgwrs ar y we ac e-bost ar eu gwefanYn agor mewn ffenestr newydd

Os oes angen cymorth a chyngor arnoch, mae llawer o fferyllfeydd y stryd fawr – gan gynnwys Boots, Superdrug, Well a Morrisons – wedi sicrhau bod ystafelloedd ymgynghori fferyllfeydd ar gael fel mannau diogel i bobl sy'n profi cam-drin domestig ac sydd angen cael help yn gwbl gyfrinachol.

Mae gan rai fferyllfeydd arwyddion 'Gofyn am ANI', mae ANI yn sefyll am Action Needed Immediately, ac mae'n swnio fel yr enw Annie. Os ydych yn dweud hyn wrth aelod o staff, dylent gynnig lle preifat i chi, mynediad i ffôn a gwybodaeth am gymorth pellach. Mae banciau TSB hefyd yn cynnig gwasanaeth tebyg.

Os ydych am adael sefyllfa o gam-drin ac mae'n ddiogel i chi wneud hynny, mae yna bethau y gallwch eu gwneud i sicrhau eich bod yn ddiogel ac y gallech eich helpu i reoli eich arian:

• gwneud cynllun diogelwch rhag ofn y bydd angenYn agor mewn ffenestr newydd i chi adael eich cartref mewn argyfwng.
• cadw cofnod o'r cam-drin rydych wedi'i brofi os gallwch – beth ddigwyddodd a phryd a ble. Tynnwch luniau o unrhyw niwed corfforol i chi, eich cartref neu bethau rydych chi'n berchen arnynt.
• riportio pob digwyddiad i'ch heddlu a'ch meddyg lleol, fel y gallant gadw cofnod
• cysylltu â chyfreithiwr cyfraith teulu. Mae Cymorth Cyfreithiol ar gael i helpu gyda chostauYn agor mewn ffenestr newydd os ydych chi neu'ch plant yn cael eu cam-drin.
• casglu dogfennau pwysig (gweler isod) cyn bod angen i chi adael.

Os ydych chi am ddianc rhag sefyllfa o gam-drin, ceisiwch gasglu gwaith papur pwysig cyn i chi adael. Efallai y bydd angen rhai o'r dogfennau hyn arnoch i hawlio Cymorth Cyfreithiol neu gael cymorth arall os ydych yn agor eich cyfrif banc eich hun, yn gwahanu oddi wrth bartner neu'n hawlio budd-daliadau.

Ceisiwch ddod o hyd i:

• pasbortau
• cyfriflenni banc
• eich rhif Yswiriant Gwladol
• slipiau cyflog, llythyrau dyfarnu budd-daliadau, neu brawf o ddarparwyr addysg neu hyfforddiant
• dogfennau treth, fel eich P60 a P45
• tystysgrifau geni (eich tystysgrifau chi a'ch plant)
• os ydych yn briod – eich tystysgrif priodas neu bartneriaeth sifil
• dogfennau sy'n profi perchnogaeth o unrhyw eiddo
• biliau cardiau credyd a biliau eraill sydd yn eich enw chi neu mewn enwau ar y cyd
• eich trwydded yrru neu unrhyw ID ffotograffig arall
• unrhyw ddogfennau polisi yswiriant
• dogfennau benthyca sydd yn eich enw chi neu mewn enwau ar y cyd.
• cytundebau rhentu sydd yn eich enw chi neu mewn enwau ar y cyd.
• manylion unrhyw bolisïau yswiriant, gan gynnwys sicrwydd cartref a bywyd sydd yn eich enw chi neu mewn enwau ar y cyd.

Os nad yw'n ddiogel i chi gymryd y dogfennau hyn ond eich bod yn gallu cael gafael arnynt, gallech geisio:

• gwneud llungopïau
• lawrlwytho dogfennau digidol
• tynnu lluniau ar eich ffôn symudol
• ysgrifennu rhifau allweddol, fel eich rhif Yswiriant Gwladol, rhifau cyfrif banc neu gymdeithas adeiladu.

Bydd lluniau, negeseuon a ffeiliau eraill o'ch ffôn symudol yn aml yn cael eu storio'n awtomatig yn y Cwmwl. Mae'n ddoeth newid eich cyfrinair a defnyddio dilysiad dau ffactor fel na all eich camdriniwr gael mynediad atynt.

Os oes rhaid i chi adael ar frys ac nad oes gennych fynediad at arian parod, cysylltwch ag un o'r sefydliadau sy'n cefnogi pobl sy'n dianc rhag cam-drin domestig i weld a allant eich helpu gyda chymorth brys.

• Os ydych yn byw yn Lloegr, darganfyddwch a ydych yn gymwys i gael cymorth lles lleolYn agor mewn ffenestr newydd eich cyngor lleol.
• Os ydych yn byw yng Nghymru, darganfyddwch a ydych yn gymwys i gael Taliad Cymorth BrysYn agor mewn ffenestr newydd o Gronfa Cymorth Dewisol Llywodraeth Cymru.
• Os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon, darganfyddwch am gymorth ariannol ychwanegolYn agor mewn ffenestr newydd o wefan Llywodraeth Gogledd Iwerddon.
• Os ydych yn byw yn yr Alban, darganfyddwch a allwch gael Grant ArgyfwngYn agor mewn ffenestr newydd o Gronfa Les yr Alban ar wefan Llywodraeth yr Alban.

Os yw'ch incwm bellach yn isel a bod gennych gynilion o lai na £16,000, efallai y byddwch yn gymwys i gael Credyd Cynhwysol, a all gynnwys taliadau am blant a chostau tai.

Mae cymorth ychwanegol ar gael os ydych wedi dioddef cam-drin domestig yn ddiweddar (gan gynnwys cam-drin ariannol). Bydd angen i chi ddarparu tystiolaeth gan weithiwr proffesiynol (er enghraifft: yr heddlu, gweithiwr gofal iechyd proffesiynol neu elusen sy'n eich cefnogi).

Mae'n well hawlio cyn gynted ag y gallwch gan ei bod yn cymryd pum wythnos cyn i chi gael eich taliad cyntaf. Os byddwch yn cael trafferth am arian, gallech gael blaendaliad Credyd Cynhwysol o hyd at fis o daliadau. Bydd yn rhaid i chi dalu'r blaendaliad yn ôl allan o daliadau Credyd Cynhwysol yn y dyfodol.

Os ydych chi'n byw yn Lloegr, dewch o hyd i help i ddioddefwyr trais a cham-drin domestig gan yr Adran Gwaith a PhensiynauYn agor mewn ffenestr newydd am fudd-daliadau tai a chymorth plant ar GOV.UK.

Os ydych eisoes yn derbyn budd-daliadau, efallai y byddwch yn gymwys i gael Benthyciad Cyllidebu neu Flaendaliad Cyllidebu os ydych yn cael Credyd Cynhwysol i helpu i dalu treuliau uniongyrchol.

Gall llawer o'r sefydliadau a restrir yn yr adran Ble i gael cymorth a chyngor yn y canllaw hwn gynnig grantiau bach i'ch helpu i ddianc rhag camdriniaeth.

Gallwch hefyd roi cynnig ar y gwirydd grantiau Turn2Us Yn agor mewn ffenestr newydd

Os ydych yn byw yng Nghymru, Lloegr neu'r Alban ac angen gadael perthynas gam-drin ond nad oes gennych arian i ddianc, bydd y cynllun Rheilffordd i Loches yn talu costau teithio i chi fynd i Loches. Mae'r gwasanaeth yn agored i fenywod, plant a dynion sy'n ffoi rhag trais yn y cartref.

Bydd angen i chi gysylltu ag un o'r asiantaethau cam-drin domestig yn y rhwydwaith Women’s Aid yn gyntaf. Os oes angen i chi ddod o hyd i loches, byddant yn rhoi gwybod i chi unwaith y bydd swydd wag wedi'i chadarnhau.

Bydd y lloches yn archebu tocyn trên am ddim i chi ac unrhyw blant sy'n teithio gyda chi.

Byddant yn anfon naill ai e-docyn i'ch ffôn symudol neu god casglu fel y gallwch godi'r tocyn mewn unrhyw orsaf reilffordd gan ddefnyddio cerdyn debyd neu gredyd.

Bydd y tocyn yn edrych yn normal. Ni fydd dim arno i ddweud eich bod yn dianc rhag cam-drin domestig.