Cymryd rheolaeth yn ôl ar ôl cam-drin ariannol

Gall cam-drin ariannol fod ar wahanol ffurfiau a gall ddigwydd i unrhyw un o unrhyw oedran mewn unrhyw fath o berthynas. Gall camdrinwyr fod yn bartneriaid, yn aelodau o'r teulu neu eraill, fel gofalwyr. Os ydych chi'n credu eich bod yn cael eich cam-drin yn ariannol gan rywun, darllenwch ein canllaw Cam-drin ariannol: sylwi ar yr arwyddion a gadael yn ddiogel.

Efallai y byddwch am agor cyfrif banc neu gymdeithas adeiladu newydd yn eich enw dim ond i wahanu'ch arian oddi wrth eich camdriniwr.

Os oes gennych sgôr credyd isel sy'n eich atal rhag agor cyfrif newydd, efallai y gallwch gael cyfrif banc sylfaenol heb ffi.

Os ydych yn dal i fyw yn yr un cyfeiriad â'r person rydych am wahanu eich arian oddi wrtho, bydd eich banc yn gwneud popeth o fewn ei allu i'ch cefnogi i sefydlu cyfrif gyda chyfeiriad gohebu gwahanol. Mae hyn yn golygu na fydd llythyrau neu ddatganiadau yn mynd i'ch cyfeiriad cartref. Gellir anfon llythyrau at unrhyw gangen hefyd.

Cofiwch, efallai y bydd yn rhaid i rai llythyrau, fel y rhai sy'n delio â morgeisi neu delerau ac amodau cyfreithiol, fynd i'ch cyfeiriad cartref gwreiddiol o hyd. Siaradwch â'ch banc i weld beth yw'r opsiynau.

Pan fyddwch yn agor cyfrif newydd, mae'n help mawr os gallwch ddarparu llun adnabod (er enghraifft, pasbort neu drwydded yrru) a chyfeiriad arall, a dyna pam y dylech geisio cadw rhai o'r dogfennau pwysig os gallwch.

Dylai banciau a chymdeithasau adeiladu restru'r dogfennau sydd eu hangen arnynt ar eu gwefannau. Os na allwch gael gafael ar unrhyw un o'r rhain, siaradwch â'ch banc i weld beth y byddant yn ei dderbyn, er enghraifft llythyrau gan loches, gweithiwr cymdeithasol neu awdurdod lleol.  

Gweler ein canllaw Cam-drin ariannol: sylwi ar yr arwyddion a gadael yn ddiogel, ar ba ddogfennau y gallwch eu defnyddio i agor cyfrif banc.

Os ydych yn poeni bod arian yn cael ei dynnu allan o'ch cyfrif ar y cyd heb eich caniatâd, gallwch ofyn i'ch banc neu gymdeithas adeiladu weithredu ar gyfarwyddiadau gan y ddau ohonoch yn unig. Nid oes angen i'r ddau ohonoch roi caniatâd i wneud hyn.

Cofiwch y gallai deiliad arall y cyfrif hefyd ofyn am gyfyngu eich cyfrif ar y cyd. Mae hynny'n golygu na fyddech yn gallu gwirio balans y cyfrif, defnyddio'ch cerdyn talu neu dynnu arian parod allan. Fodd bynnag, byddai taliadau tuag at filiau hanfodol yn dal i ddod allan, megis cyfleustodau, neu'ch rhent neu forgais.

Unwaith y bydd unrhyw gyfyngiadau ar waith, byddai angen i'r ddau ohonoch gytuno ar eu dileu, felly meddyliwch yn ofalus ai dyma'r opsiwn cywir i chi. Efallai y byddai'n well cau'r cyfrif ar y cyd ac agor un newydd yn eich enw yn unig.

Os ydych am gau cyfrif ar y cyd, siaradwch â'ch darparwr am y ffordd orau o wneud hyn. Gellir gwneud hyn gyda chyfarwyddiadau un deiliad cyfrif yn unig.

Os caiff eich cyfrif ar y cyd ei ordynnu, bydd y ddau ohonoch yn gyfrifol am dalu'r swm sy'n ddyledus.

Chi ddylai fod yr unig un sy'n adnabod PIN eich cyfrif a chyfrineiriau.

Peidiwch â rhannu eich manylion gydag unrhyw un, nid hyd yn oed i dynnu arian parod neu brynu rhywbeth ar eich rhan.

Os oes gan rywun PIN a chyfrineiriau eich cyfrif a'u bod yn eu defnyddio i dynnu arian allan, newidiwch nhw cyn gynted ag y bo'n bosibl neu'n ddiogel i chi wneud hynny.

Os nad ydych yn siŵr sut i wneud hyn, defnyddiwch y rhif ar gefn eich cerdyn credyd neu ddebyd neu ewch i gangen i roi gwybod i'ch darparwr am eich sefyllfa a'ch helpu i gadw'ch manylion yn ddiogel. Bydd hyn yn atal eich camdriniwr rhag cael mynediad i'ch cyfrifon personol.

Os oes gan bobl eraill fynediad i'ch ffôn neu gyfrifiadur, efallai y gallant ddefnyddio cyfrineiriau sydd wedi'u cadw i fewngofnodi i'ch cyfrifon.

Gallwch hefyd siarad â'ch darparwr am gael cerdyn a/neu PIN newydd wedi'i ddosbarthu'n ddiogel i gyfeiriad newydd os ydych yn poeni efallai na fydd yn ddiogel yn y cyfeiriad rydych yn byw ynddo.

Os oes gennych gerdyn credyd ar y cyd, bydd un ohonoch fel arfer wedi gwneud cais amdano mewn un enw yn unig a byddwch yn brif ddeiliad y cerdyn.

Dim ond y prif ddeiliad cerdyn sy'n gyfrifol am wneud taliadau ar y cerdyn – hyd yn oed os yw'r person arall yn gwario arno neu os oes ganddo gerdyn ychwanegol fel deiliad y cerdyn eilaidd.

Os oes balans sy'n weddill ar y cerdyn, ni fydd yn rhaid i ddeiliad y cerdyn eilaidd dalu unrhyw beth yn ôl yn gyfreithiol. Os nad ydych yn siŵr pwy yw prif ddeiliad y cerdyn, bydd eich cwmni cerdyn credyd yn gallu dweud wrthych.

Os mai chi yw'r prif ddeiliad cerdyn, gallech dynnu'r person arall o'ch cyfrif i'w atal rhag gwario mwy o arian.

Os oes gan eich camdriniwr y cerdyn sylfaenol sydd yn eich enw, rhowch wybod am y cerdyn a gollwyd neu a gafodd ei ddwyn fel y gall eich darparwr ei ganslo ac anfon un newydd atoch.

Nid oes angen i'r person arall ddychwelyd y cerdyn credyd – ni fydd yn gweithio mwyach.

Pryd bynnag y byddwch yn defnyddio gorddrafft neu'n cymryd credyd arall (fel cerdyn credyd, contract ffôn symudol, cyfrif catalog, benthyciad neu forgais), cofnodir hyn ar eich adroddiad credyd.

Gellir effeithio ar statws credyd os byddwch, er enghraifft, yn colli unrhyw ad-daliadau, yn mynd dros eich terfynau credyd, neu'n cymryd credyd newydd.

Gallai eich statws credyd personol newid oherwydd cam-drin ariannol, yn enwedig os yw'ch camdriniwr wedi cymryd credyd yn eich enw neu os ydych wedi cael cyfrif, benthyciad neu forgais ar y cyd – oherwydd bydd eich adroddiadau credyd yn gysylltiedig.

Gallwch wirio sut rydych wedi'ch cysylltu'n ariannol â rhywun drwy gael mynediad i'ch adroddiad credyd ar-lein am ddim. Darllenwch ein canllaw ar sut i wirio a gwella eich adroddiad credyd.

Mae'n ddefnyddiol gwybod beth yw eich sgôr oherwydd gallai statws credyd isel effeithio ar eich gallu i wneud cais am gredyd, gan gynnwys morgeisi, ac i gael mynediad at wasanaethau eraill fel contractau ffôn symudol yn eich enw eich hun.

Gallwch hefyd ddefnyddio'ch adroddiad credyd i'ch helpu i olrhain unrhyw ddyledion sydd ynghlwm wrth eich enw.

Os oes dyledion ar gyllid ar y cyd, cysylltwch â'ch credydwyr i roi gwybod iddynt am eich sefyllfa a cheisio cau unrhyw gyfrifon. Cofiwch, byddwch yn dal i fod yn atebol i dalu unrhyw symiau sy'n ddyledus, ond dylai'r symudiad hwn atal y dyledion rhag cynyddu.

Gallwch ofyn i'ch adroddiadau credyd gael eu diwygio unwaith y bydd pob cymdeithas ar y cyd ar gau. I wneud hyn, cysylltwch â'r tair prif asiantaeth gyfeirio credyd (Equifax, Experian a TransUnion) a chyflwyno'r ffurflen a ddarperir ganddynt.

Os credwch y gallai eich camdriniwr ddefnyddio'ch manylion eto yn y dyfodol, gallwch ofyn i asiantaethau cyfeirio credyd ychwanegu NOC cyfrinair (hysbysiad o gywiriad) i'ch cyfrif. Pan fydd hyn ar waith, bydd angen i chi ddefnyddio'r cyfrinair a ddewiswyd gennych pan fyddwch yn gwneud unrhyw geisiadau credyd newydd.

Y prif asiantaethau cyfeirio credyd yn y DU yw Experian, Equifax a TransUnion, cysylltwch â nhw i ychwanegu NOC cyfrinair at eich cyfrif. Gallwch hefyd gofrestru gyda Cifas, cymuned atal twyll y DU. Maent yn cynnig gwasanaeth Cofrestru Amddiffynnol a byddant yn cysylltu â chi i wirio unrhyw geisiadau cyfrif yn eich enw Mae'r gwasanaeth yn costio £30 am ddwy flynedd o ddiogelwch.

Byddwch yn ymwybodol, os ydych wedi cofrestru gyda Cifas, y gall arafu ceisiadau am gredyd, gan y bydd angen iddynt wirio'r cais â llaw, ond gallant fod yn werth chweil os ydych yn poeni y gallai eich camdriniwr geisio dwyn eich hunaniaeth.

Os ydych yn poeni am eich partner yn rheoli eich holl incwm budd-daliadau – a'ch gadael chi (a'ch plant os oes gennych chi) heb ddigon o arian i fyw arno – gallwch siarad â'ch anogwr gwaith yn y Ganolfan Byd Gwaith.

Maent wedi'u hyfforddi i adnabod arwyddion camdriniaeth a gallant eich cyfeirio at ble y gallwch ddod o hyd i gymorth lleol.

Os ydych yn dal i fod gyda'ch gilydd fel cwpl, ac mae'n ddiogel gwneud hynny, gallwch ofyn i'ch taliad Credyd Cynhwysol gael ei dalu i'ch cyfrif eich hun yn lle hynny.

Os nad yw hynny'n opsiwn, gallai eich anogwr gwaith rannu'ch taliad Credyd Cynhwysol ar y cyd rhwng dau gyfrif. Fel hynny, byddwch yn cael arian i chi'ch hun (ac unrhyw blant) a bydd eich partner yn cael taliad ar wahân.

Os ydych chi neu'ch partner wedi gadael cartref y teulu, rhowch wybod am hyn fel newid mewn amgylchiadau a bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) yn ailasesu eich cais fel un person.

Cofiwch, gallwch ofyn am help gan eich anogwr gwaith ar unrhyw adeg ac efallai y bydd yr Adran Gwaith a Phensiynau yn gallu cynnig cymorth ychwanegol, megis gyda chostau tai os oes angen i chi adael eich cartref.

Os yw'n ddiogel gwneud hynny a bod angen cymorth ychwanegol arnoch, gallech roi mynediad i'ch arian i berson y gellir ymddiried ynddo. Gall hyn fod o gymorth os:

• nid ydych bob amser yn gallu mynd i gangen
• os oes eu hangen arnoch i alw neu siarad â rhywun yn eich banc neu gymdeithas adeiladu, neu
• dydych chi ddim yn teimlo'n hyderus i'w wneud ar eich pen eich hun.

Os oes gennych forgais ar y cyd â rhywun arall, bydd y ddau ohonoch yn dal i fod yr un mor gyfrifol am yr ad-daliadau morgais. Os ydych yn poeni na fyddwch yn gallu cadw'ch ad-daliadau i fyny, cysylltwch â'ch benthyciwr i siarad am eich opsiynau.

Os oes angen i chi wneud hynny, gallwch ofyn i'ch benthyciwr morgais anfon datganiadau gyda'r balans a'r wybodaeth am daliadau i gyfeiriad arall.

Os ydych yn gofyn am newidiadau i'ch morgais, siaradwch â'ch benthyciwr i weld beth y gallant ei wneud i'ch cefnogi. Os yw'ch morgais yn eich enwau ar y cyd, bydd angen i'r ddau ohonoch gytuno i unrhyw newidiadau. Bydd angen i'ch cwmni morgais wirio a yw'r newidiadau'n fforddiadwy a bodloni gofynion cyfreithiol eraill cyn cytuno iddynt.

Yn Lloegr, mae gan gynghorau'r pŵer i derfynu unrhyw gytundeb tenantiaeth tai cymdeithasol yn enw eich camdriniwr, gan gynnwys tynnu eu henw oddi ar gytundeb tenantiaeth ar y cyd.

Mae cymorth gan awdurdodau lleol ar gyfer dioddefwyr cam-drin domestig yn wahanol yng Nghymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon. Cysylltwch â'ch awdurdod lleol neu gymdeithas dai i weld pa gymorth y gallant ei gynnig.

Mae'n anodd i'ch landlord droi eich camdriniwr allan pan fyddwch yn byw mewn tai rhent preifat. Os oes angen i chi adael eich cartref oherwydd cam-drin domestig, mae gan Shelter dudalen gyngor ar beth yw eich opsiynau Yn agor mewn ffenestr newydd Defnyddiwch ein Cyfrifiannell budd-daliadau i ddarganfod a allwch hawlio unrhyw gymorth ariannol ychwanegol am gostau eich cartref os ydych nawr yn talu amdanynt ar eich pen eich hun. 

Pan fydd camdrinwyr yn cymryd benthyciadau, gorddrafftiau neu gardiau credyd yn eich enw, neu'n defnyddio'ch eiddo i gael sicrwydd am fenthyciad heb eich gwybodaeth – mae hyn yn dwyll ac yn drosedd. Os yw'ch camdriniwr wedi rhoi pwysau arnoch i fenthyca arian, gelwir hyn yn ddyled wedi'i gorfodi. 

Yn anffodus, rydych fel arfer yn atebol am unrhyw ddyledion ar y cyd a gall bod mewn dyled beri pryder i unrhyw un, yn enwedig os yw'r ddyled wedi'i hachosi gan bartner sy'n cam-drin.

Os yw hyn wedi digwydd, siaradwch â'ch credydwr (y bobl y mae arnoch arian iddynt). Bydd benthycwyr sydd wedi ymrwymo i God Ymarfer Cam-drin Ariannol Cyllid y DU yn gweithio gyda chi i ddeall eich amgylchiadau personol a thrafod pa gymorth y gallant ei ddarparu, gan gynnwys beth i'w wneud i atal dyledion pellach rhag cronni.

Gall Surviving Economic Abuse roi cyngor ymarferolYn agor mewn ffenestr newydd i'ch helpu i benderfynu ar y ffordd orau o ddechrau adennill rheolaeth dros eich cyllid.

Mae'n bwysig eich bod yn cael cyngor cyn gynted â phosibl fel nad yw eich sefyllfa'n gwaethygu. Gwnewch yn siŵr eich bod yn delio ag unrhyw ddyledion blaenoriaeth yn gyntaf. Er enghraifft, treth y cyngor, nwy neu drydan, morgais, rhent, Trwydded Deledu, ôl-ddyledion cynhaliaeth plant neu dreth incwm.

Efallai eich bod yn teimlo nad oes unrhyw ffordd o ddianc o'r sefyllfa anodd hon ond os na allwch ei wynebu ar eich pen eich hun, mae yna opsiynau y gall cynghorydd dyledion siarad â chi.

Dylai fod gan wasanaethau cyngor ar ddyledion bolisi diogelu y disgwylir i bob cynghorydd ei ddilyn. Os byddwch yn datgelu cam-drin domestig i'ch cynghorydd, byddant yn eich cyfeirio at unrhyw gymorth pellach y gallai fod ei angen arnoch.

Mae llawer o wasanaethau cynghori am ddim ledled y DU lle gallwch ddod o hyd i'r help gorau i chi, ar-lein, dros y ffôn neu'n agos at eich cartref.

Mae ein hadran ysgariad a gwahanu yn cynnig arweiniad pan ddaw'n fater o reoli eich cyllid yn ystod cyfnod o chwalu perthynas.

Nid oes ots beth yw eich sefyllfa. Efallai eich bod yn ysgaru neu'n gwahanu; cael plant ai peidio; bod yn berchen ar eich cartref neu'n rhentu; neu'n byw yng Nghymru, Lloegr, yr Alban neu Ogledd Iwerddon. Mae gennym ganllawiau a fydd yn ymdrin â'ch sefyllfa benodol.

Efallai y gallwch gael cyngor cyfreithiol am ddim o dan y cynllun Cymorth Cyfreithiol i helpu i dalu costau cymryd camau i'ch amddiffyn os ydych wedi dioddef cam-drin domestig yn ddiweddar.

Gall hyn gynnwys cymorth cyfreithiol i ysgaru neu ddiddymu eich partneriaeth sifil. I brofi eich bod yn gymwys i gael cymorth cyfreithiol, bydd angen copïau o rai dogfennau pwysig arnoch. Gweler y rhestr yn ein canllaw Cam-drin ariannol: sylwi ar yr arwyddion a gadael yn ddiogel.

Darganfyddwch fwy am Gymorth Cyfreithiol yn GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Chwiliwch am gyfreithiwr sy'n cymryd achosion cymorth cyfreithiol yng Nghymdeithas y GyfraithYn agor mewn ffenestr newydd

Os ydych yn anfodlon â'r gwasanaeth a ddarperir gan eich banc, cymdeithas adeiladu neu gwmni cerdyn credyd, gallwch wneud cwyn yn uniongyrchol iddynt, ac os nad ydynt yn datrys eich mater gallwch gwyno i Wasanaeth yr Ombwdsmon Ariannol.