Ydych chi'n cael trafferth talu biliau o ddydd i ddydd, neu i gadw i fyny ag ad-daliadau benthyciad ac ymrwymiadau ariannol eraill? Darganfyddwch yr opsiynau sydd ar gael i glirio'ch dyledion. Fodd bynnag, mae'n bwysig peidio â gwneud unrhyw benderfyniadau ar eich pen eich hun - cyn gwneud dim byd, ceisiwch gyngor arbenigol annibynnol am ddim.
Siaradwch ag ymgynghorydd dyled, am ddim
Defnyddiwch ein Teclyn i ddod o hyd i ymgynghorydd dyled i ddod o hyd i gyngor ar ddyled sydd am ddim ac yn gyfrinachol ar-lein, dros y ffôn neu’n agos at lle’r ydych chi’n byw.
Bydd ymgynghorydd dyled:
- yn trin popeth rydych chi’n ei ddweud yn gyfrinachol
- byth yn eich beirniadu chi nac yn eich gwneud i deimlo’n wael am eich sefyllfa
- yn awgrymu ffyrdd o fynd i’r afael â dyledion efallai nad ydych yn gwybod amdanynt
- yn gwirio eich bod wedi gwneud cais am yr holl fudd-daliadau a’r hawliadau sydd ar gael i chi.
Mae tri chwarter o bobl sy’n cael cyngor ar ddyled yn teimlo mwy o reolaeth dros eu harian ar ôl hynny.
Opsiynau ar gyfer clirio’ch dyled
Mae llawer o ffyrdd ar gael i ddatrys eich dyledion – mae’r un fydd fwyaf addas i chi yn dibynnu ar eich amgylchiadau personol.
Mae’r canllaw hwn yn cynnig trosolwg beth sydd ar gael - efallai y bydd rhai atebion nad oeddech wedi meddwl amdanynt o'r blaen.
Yn lle defnyddio datrysiad dyled ffurfiol, efallai y gallwch ddod i drefniant anffurfiol gyda'r bobl neu'r sefydliadau y mae arnoch arian iddynt (a elwir hefyd yn gredydwyr). Gallai hyn gynnwys gwneud taliadau yn seiliedig ar yr hyn y gallwch ei fforddio, ar ôl gwariant hanfodol y cartref.
O dan y math hwn o drefniant, byddech yn gofyn iddynt rewi llog a chostau hefyd.
Effaith ar eich sgôr credyd
Cofiwch y bydd y rhan fwyaf o’r opsiynau dyled isod yn effeithio ar eich sgôr credyd, sy’n ei gwneud hi’n anoddach i chi:
- gael benthyciad
- prynu ar gredyd, neu
- agor cyfrif banc newydd.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Sut i wella eich sgôr credyd.
Ymunwch â'n grŵp Facebook
Ymunwch â’n grŵp Facebook i helpu i roi syniadau newydd i chi i fynd i’r afael â dyledion ac i’ch cadw’n llawn cymhelliant
Y Cynllun Trefnu Dyledion
Datrysiad ar reoli dyledion am ddim yw’r Cynllun Trefnu Dyledion (DAS) Mae’n galluogi i chi ad-dalu’ch dyledion dros gyfnod ar gyfradd y gallwch ei fforddio trwy raglen talu dyledion (DPP).
Rydych chi'n gwneud un taliad misol trwy'ch DPP, sy'n cael ei rannu rhwng eich credydwyr.
Tra byddwch yn gwneud hyn, byddwch yn cael eich gwarchod rhag credydwyr sy’n ceisio adennill eu harian.
Bydd yr holl log a thaliadau yn cael eu rhewi ar y dyledion sydd wedi'u cynnwys yn y DPP os byddwch chi'n cadw at eich taliadau.
Mae DPP yn hyblyg ac yn caniatáu ar gyfer gwyliau talu neu seibiannau argyfwng os bydd eich amgylchiadau'n newid tra'ch bod chi ar y rhaglen.
Pwy sy’n gymwys?
Er mwyn gallu gwneud cais am y Cynllun Trefnu Dyledion, rhaid i chi:
- fod ag un ddyled neu fwy
- bod yn byw neu wedi’ch lleoli fel arfer yn yr Alban
- gwneud cais trwy ddefnyddio ymgynghorydd ariannol a gymeradwywyd gan y Cynllun Trefnu Dyledion
- bod â swm rhesymol o arian dros ben ar ôl talu am bethau sylfaenol fel biliau cartref a bwyd.
Os ydych chi’n gwpl a bod gennych o leiaf un ddyled yr ydych yn atebol amdani ar y cyd ac yn unigol, gallech wneud cais am raglen talu dyledion ar y cyd.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Cymryd benthyciad ar y cyd - ffeithiau i’w dysgu.
Dod o hyd i gynghorydd arian wedi’i gymeradwyo
Gallwch ddod o hyd i gynghorydd arian wedi’i gymeradwy drwy ddefnyddio gwasanaeth cynghori ar ddyledion am ddim.
Gall gwasanaeth cynghori ar ddyledion am ddim asesu a ydych chi'n gymwys a bydd yn gallu cofrestru'ch bwriad i wneud cais am Raglen Talu Dyledion (DPP). Gelwir hyn yn ‘moratoriwm’ ac mae’n rhoi cyfnod o chwe wythnos i chi lle na all credydwyr gymryd unrhyw gamau gorfodi llys yn eich erbyn.
Os nad yw eich credydwyr yn ateb o fewn 21 diwrnod o dderbyn cynnig y Rhaglen Talu Dyledion, ystyrir felly eu bod wedi ei dderbyn.
Os bydd unrhyw un ohonynt yn anghytuno â hyn, bydd y Gweinyddwr Rhaglen Talu Dyledion yn penderfynu a yw hyn yn rhesymol neu beidio.
Darganfyddwch fwy am Gynlluniau Trefnu Dyledar yn National Debtline Yn agor mewn ffenestr newydd
Cynllun Rheoli Dyled
Mae hwn yn drefniant a sefydlir rhyngoch chi a’ch credydwyr lle rydych yn talu’n ôl yr hyn y gallwch ei fforddio ar ddyledion heb flaenoriaeth nad ydynt wedi’u sicrhau yn erbyn eich cartref, ar ôl cymryd biliau’ch cartref i ystyriaeth.
Mae’n nodi faint y byddwch yn ei ad-dalu ac yn cytuno ar amserlen ar gyfer ad-dalu.
Byddwch fel arfer yn gwneud un taliad misol i’ch sefydliad rheoli dyledion, sydd yn ei dro yn talu credydwyr ar eich rhan.
Caiff Cynlluniau Rheoli Dyled eu trefnu ar eich rhan gan drydydd parti fel arfer – a gall llawer o elusennau a sefydliadau drefnu un am ddim.
Dylech osgoi darparwyr cynllun rheoli dyled sy’n codi ffi
Wrth i fwyfwy o bobl wynebu anawsterau ariannol, mae mwy o gwmnïau wedi ymddangos, sy’n cynnig helpu pobl i wella’u sefyllfa.
Fodd bynnag, mae llawer ohonynt yn codi ffi, ac yn darparu’r un gwasanaeth y gallwch ei gael am ddim gan un o’r elusennau a’r sefydliadau cwnsela ar ddyledion yn ein canllaw isod.
Gweithredoedd Ymddiriedolaeth
Cytundeb gwirfoddol yw Gweithred Ymddiriedolaeth rhyngoch chi a’r rheiny y mae arnoch arian iddynt (eich credydwyr) i dalu’n ôl rhan o’r hyn sy’n ddyledus gennych.
Mae’n galluogi i chi wneud ad-daliadau misol yn erbyn eich dyledion anwarantedig, dros gyfnod o 48 mis fel arfer.
Pan fydd y cyfnod hwnnw ar ben, caiff gweddill y ddyled ei dileu.
Caiff credydwyr yn y weithred ymddiriedolaeth eu hatal rhag ychwanegu mwy o log at yr arian sydd gennych yn ddyledus a rhag cymryd mwy o gamau llys yn eich erbyn.
Gallwch wneud cais am weithred ymddiriedolaeth:
- mae o leiaf £5,000 yn ddyledus gennych
- yn arferol, rydych yn byw neu’n seiliedig yn Yr Alban
- os oes gennych ddyledion anwarantedig fel cardiau credyd, benthyciadau a gorddrafftiau
- os oes gennych incwm gormodol y gallwch ei ddefnyddio i leihau maint eich dyled, neu asedau y gellir eu gwerthu i leihau maint eich dyled.
Costau cychwynnol a chostau rheoli
Oeddech chi’n gwybod?
Mae gweithredoedd ymddiriedolaeth fel arfer yn cael eu sefydlu gan ymarferydd ansolfedd sy'n gweithredu fel ymddiriedolwr.
Mae’r ffioedd ar gyfer sefydlu a gweinyddu’r weithred ymddiriedolaeth ar eich rhan fel arfer yn amrywio rhwng £3,000 a £5,000 ond gallent fod yn llawer mwy os yw eich gweithred ymddiriedolaeth yn gymhleth.
Bydd yr holl ffioedd a chostau’n cael eu tynnu o’r taliadau misol a wnewch neu o werthiant eich asedau (pethau rydych yn berchen arnynt fel eich tŷ neu eich car.
Byddwch yn wyliadwrus o gwmnïau sy'n codi ffioedd am weithred ymddiriedolaeth
Efallai y bydd cwmnïau rheoli dyledion sy’n codi ffi yn cysylltu gyda chi, gan honni y gallant eich helpu â’ch dyledion.
Gallai’r cwmnïau hyn argymell gweithred ymddiriedolaeth hyd yn oed os nad dyma’r opsiwn gorau ar eich cyfer.Byddant yn codi ffioedd uchel arnoch hefyd.
Siaradwch ag elusen sy’n rhoi cyngor am ddim ar ddyled cyn cymryd gweithred ymddiriedolaeth. Os ydynt yn credu mai dyma’r opsiwn cywir i chi, byddant yn eich cyfeirio at ymarferwr ansolfedd a fydd yn trefnu’r weithred ymddiriedolaeth i chi heb godi ffi ymlaen llaw.
Methdalu
Ffordd o ddelio â dyledion na allwch eu talu yw methdalu (sy’n cael ei adnabod yn gyfreithiol fel ‘atafaelu’ yn Yr Alban).
Tra byddwch yn fethdalwr, gellir defnyddio unrhyw asedau sydd gennych i dalu’ch dyledion.
Ar ôl cyfnod o amser (blwyddyn fel arfer), mae’r rhan fwyaf o’ch dyledion yn cael eu dileu a gallwch gychwyn o’r cychwyn.
Gallwch wneud cais i fod yn fethdalwr eich hun, neu gall credydwr wneud cais i’ch gwneud yn fethdalwr.
Gwneud cais i fod yn fethdalwr
Gallwch wneud cais i fod yn fethdalwr eich hun
- os oes gennych dros £1,500 o ddyledion
- os nad ydych chi wedi bod yn fethdalwr yn y pum mlynedd ddiwethaf
- os ydych chi’n byw yn yr Alban, neu wedi byw yn yr Alban rhywbryd yn ystod y flwyddyn ddiwethaf.
Mae tri llwybr tuag at fethdalu yn yr Alban.
Rhaid ichi ddangos eich bod chi’n gymwys drwy fodloni’r amodau canlynol:
- Eich bod wedi cael ‘tystysgrif ffurfiol ar gyfer atafaelu’ gan unigolyn cymeradwy, fel ymarferwr ansolfedd neu ymgynghorydd ariannol, i ddweud na allwch dalu’ch dyledion pan fyddant yn ddyledus.
- Rydych yn gymwys am fath newydd o ddatrysiad dyled a elwir yn fethdaliad Proses Ased Gofynnol (MAP).
- Rydych mewn ‘ansolfedd amlwg’. Golyga hyn na allwch chi dalu’ch dyledion pan maent yn ddyledus. I brofi ansolfedd amlwg, rhaid bod credydwr wedi mynd i’r llys a chael dyfarniad bod arnoch arian i’r credydwr.
Daw eich methdaliad i ben fel arfer pan gewch eich ‘rhyddhau’. Digwydd hyn fel arfer 12 mis ar ôl i Lys y Siryf eich gwneud yn fethdalwr. Ond gellir ei ymestyn os na fyddwch chi'n cydweithredu â'ch ymddiriedolwr (person sy'n gweinyddu'ch methdaliad).
Ni dderbynnir hwn yn awtomatig a bydd yr ymddiriedolwr yn cynhyrchu adroddiad i gadarnhau a ddylid eich rhyddhau.
Cymhwysedd am fethdaliad Proses Ased Gofynnol (MAP)
- Mae o leiaf £17,000 yn ddyledus gennych (mae hyn wedi cynnyddu i £25,000 yn ystod yr achosion o coronafirws)
- Mae eich car yn werth £3,000 neu lai
- Nid oes gennych unrhyw ased unigol sy’n werth mwy na £1,000
- Nid yw cyfanswm eich holl asedau’n werth mwy na £2,000
- Ni allwch fod yn berchennog neu’n gydberchennog ar dŷ neu unrhyw eiddo neu dir arall.
- Eich unig incwm yw budd-daliadau neu nid oes gennych arian ar ôl ar ôl i'ch holl filiau tŷ hanfodol gael eu talu.
Faint mae methdaliad yn ei gostio?
Rhaid i chi dalu ffi o £200 (£150 yn ystod y pandemig coronafeirws) cyn gwneud cais i fod yn fethdalwr.
Os na allwch fforddio talu hwn fel cyfandaliad, gallwch ei dalu mewn rhandaliadau o bosib.
I ymgeisio am fethdaliad MAP rhaid i chi dalu ffi o £90 (nid oes ffi ar hyn o bryd yn ystod y pandemig coronafeirws).
Mae angen talu'r swm llawn ac nid oes unrhyw eithriadau na gostyngiadau ar gael os ydych chi ar incwm isel.
Ar gyfer pwy mae methdalu yn addas?
Os nad oes gennych ffordd wirioneddol o dalu’ch dyledion, yna gallai methdalu fod yn opsiwn addas. Fodd bynnag, peidiwch â gwneud y penderfyniad hwn ar eich pen eich hun.
Siaradwch ag asiantaeth sy’n rhoi cyngor am ddim ar ddyledion yn gyntaf. Mae hyn oherwydd efallai y byddant yn gallu awgrymu atebion nad oeddech chi'n gwybod amdanynt.
Os bydd rhywun yn gwneud cais i’ch gwneud yn fethdalwr
Mae’n werth nodi mai dim ond fel dewis olaf y bydd y rhan fwyaf o bobl y mae arnoch arian iddynt yn eich gwneud yn fethdalwr. Byddant yn edrych am ffyrdd eraill ichi dalu cyn gwneud cais i'r llys i'ch gwneud yn fethdalwr
Rhaid bod arnoch o leiaf £5,000 (£25,000 ar hyn o bryd oherwydd y pandemig coronafirws) er y gall dau gredydwr neu fwy wneud cais ar y cyd.
Rhaid bod y credydwr wedi anfon copi o Becyn Llywodraeth Yr Alban sy’n rhoi Cyngor a Gwybodaeth ar Ddyledion o leiaf bythefnos a dim mwy na 12 wythnos cyn iddo lunio’ch deiseb am fethdaliad.
Rhaid iddynt brofi hefyd eich bod wedi mynd i ansolfedd amlwg o fewn y pedwar mis diwethaf.
Gwneir hyn fel arfer trwy brofi bod y naill neu’r llall wedi’i gyflwyno i chi:
- pris am daliad, neu
- hawliad statudol, sef rhybudd ffurfiol y gellid eich gwneud yn fethdalwr os nad ydych yn talu’r ddyled neu’n gwneud cynnig i’r credydwr.
Siaradwch gyda gwasanaeth sy’n rhoi cyngor am ddim ar ddyledion os bydd rhywun yn gwneud cais i’ch gwneud yn fethdalwr.
Cynnig taliad llawn neu daliad terfynol
Os oes gennych gyfandaliad a fyddai’n talu rhan o’ch dyledion, gallech ofyn i’ch credydwyr p’un a fyddent yn derbyn rhandaliad ac yn gadael i chi ddileu’r gweddill.
Fel arall, gallent ganiatáu i chi wneud taliadau misol am gyfnod a gytunir ac yna bydd y balans yn cael ei ddileu.
Dileu taliadau
Mewn amgylchiadau eithriadol lle nad oes gennych unrhyw incwm, cynilion neu asedau ar gael efallai gallwch ofyn i’ch credydwyr ddileu eich dyled. Fodd bynnag, mae’n rhaid i chi allu dangos i’ch credydwyr bod eich amgylchiadau’n annhebygol o wella yn y dyfodol – er enghraifft os ydych chi’n ddifrifol wael.
I ddarganfod a allai'r ateb hwn fod yn addas i chi, siaradwch â gwasanaeth cynghori ar ddyledion am ddim
