Cynlluniau cynilo heb eu rheoleiddio

Mae cynllun cynilo heb ei reoleiddio yn derm eang a ddefnyddir i ddisgrifio ystod o gynhyrchion cynilo nad ydynt yn cael eu rheoleiddio gan yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol (FCA) ac nad ydynt yn dod o dan y Cynllun Iawndal Gwasanaethau Ariannol (FSCS).

Mae hyn yn golygu, os yw'r cynllun sydd gennych yn mynd i’r wal, neu os yw’ch arian yn cael ei golli, efallai na chewch chi unrhyw ran o'ch cynilion yn ôl.

Mae cynlluniau cynilo heb eu rheoleiddio ar gael yn anffurfiol ac yn fasnachol.

Mae cynlluniau anffurfiol yn glybiau cynilo sy'n dod â phobl ynghyd sy'n byw yn yr un ardal, yn gweithio mewn proffesiwn tebyg, neu'n rhannu bond cymdeithasol.

Mae cynlluniau masnachol yn cymryd ffurf clybiau cynilo, a all fod ar gael gan archfarchnadoedd. Er enghraifft, mae yna lawer o gynlluniau masnachol o'r fath sy'n rhoi mynediad i'w haelodau i'w cynilion trwy dalebau yn y cyfnod cyn y Nadolig.

Mae cynlluniau anffurfiol yn bodoli o dan lawer o enwau gwahanol yn dibynnu ar ble yn y byd y cawsant eu lleoli yn wreiddiol. Er enghraifft, pardna (o'r Caribî), susu (o Affrica), chit (de Asia) a kou (Japan).

Waeth beth fo'r enw, maen nhw i gyd yn fathau o Gymdeithasau Cylchdroi  Cynilo a Chredyd (ROSCAs).

Mae ROSCAs yn dwyn ynghyd grŵp o bobl a allai rannu rhywbeth yn gyffredin. Fel rheol, cysylltiad daearyddol neu fond cymdeithasol yw hwn.

Rydych yn cyfrannu swm penodol o arian yn rheolaidd (bob mis fel arfer) i mewn i bot, dros gyfnod penodol o amser (6 mis i flwyddyn fel arfer).

Ar ddiwedd y cyfnod penodol y mae pob pot wedi'i gronni, mae'r pot cyfan yn mynd at un o'r cyfranogwyr. Penderfynir ar y derbynnydd yn unol â rheolau cynlluniau unigol.

Gall hyn gynnwys pob unigolyn yn y cynllun yn cymryd ei dro, trwy loteri neu drwy system gynnig.

Mae Cymdeithasau Cynilo a Chredyd Cronnus (ASCAs) yn fwy prin ond maent yn rhannu llawer o'r un nodweddion â ROSCAs.

Y gwahaniaeth allweddol yw bod y pot cronedig yn cael ei ddefnyddio i roi benthyciadau i aelodau'r grŵp neu drydydd partïon dibynadwy. Pan delir y benthyciadau yn ôl gyda llog, mae'r swm cyfan yn mynd yn ôl yn y pot a'i rannu ymhlith aelodau.

Mae clybiau cynilo yn cynnig cyfle i aelodau gynilo cymaint ac mor aml ag y dymunant. Yr enghraifft fwyaf cyffredin yw clybiau cynilo Nadolig, lle rydych yn rhoi arian i mewn trwy'r flwyddyn ac yn gallu cael mynediad at yr arian fis neu ddau cyn y Nadolig.

Gan amlaf, byddwch yn derbyn talebau papur neu electronig y gellir eu gwario mewn manwerthwyr penodol, neu trwy gatalog y clwb.

Mae rhai clybiau cynilo wedi ymrwymo i god ymddygiad gwirfoddol a gallent gynnig gwasanaeth cymodi.

Y prif risg o roi arian i mewn i ROSCA, ASCA neu glwb cynilo yw nad yw'r cynllun yn cael ei lywodraethu gan yr FCA, ac nid yw'r FSCS yn diogelu eich arian.

Mae hyn yn golygu, os bydd y cynllun yn mynd i’r wal, neu os yw’ch arian yn cael ei golli, efallai na fyddwch yn gallu cael unrhyw beth yn ôl.

Yn y rhan fwyaf o achosion, ni fydd y cynlluniau hyn ychwaith yn ennill unrhyw log i chi ar eich arian. Gall hefyd fod yn anodd neu'n amhosibl cael gafael ar eich arian yn achos argyfyngau; hyd yn oed os gallwch gael mynediad at eich arian, efallai y bydd cosbau.

Gall clybiau cynilo olygu eich bod wedi ymrwymo i wario'r hyn rydych wedi'i gynilo gyda manwerthwr penodol ac nid oes cyfle i fanteisio ar gynigion a bargeinion cystadleuol eraill. Efallai y bydd yn rhaid i chi wario'ch cynilion ac unrhyw fonws o fewn amserlen benodol hefyd - unwaith eto, gallai fod yn amhosibl gwario'ch talebau yn ystod cyfnod gwerthu.

Mae yna nifer o ddewisiadau amgen i gynlluniau heb eu rheoleiddio. Mae llawer o'r rhain yn talu llog, yn eich caniatáu i gael mynediad at eich arian pan fyddwch eisiau ac amddiffyn eich cynilion.

Yr amlycaf o'r rhain yw cyfrifon cyfredol a chynilion gan fanc neu gymdeithas adeiladu. Bydd eich arian yn cael ei warchod trwy'r FSCS ac efallai y byddwch yn ennill llog ar eich arian, neu os byddwch chi'n dewis cynilo mewn cyfrif sy'n gysylltiedig â gwobr - gydag ychydig o lwc - fe allech chi ennill mwy fyth.

Dewis arall yw undebau credyd, a ddiogelir hefyd o dan FSCS. Sefydliadau a reolir gan aelodau yw'r rhain lle mae aelodau'n cronni eu cynilion fel y gallant fenthyca arian i'w gilydd.

Mae opsiynau bancio ac arbed prif ffrwd hefyd yn eich caniatáu i adeiladu proffil ariannol a hanes credyd. Mae record a sgôr credyd da yn eich caniatáu i gael mynediad at ystod ehangach o gynhyrchion mwy fforddiadwy (gan gynnwys benthyciadau, cardiau credyd a morgeisi) yn y dyfodol.