Hyd yn oed os bydd rhywun yn gadael ewyllys, gall fod yn anodd gweithio allan 'ystâd' (yr holl arian, buddsoddiadau, pensiynau personol, eiddo, meddiannau) o hyd. Mae rhai pobl yn defnyddio cyfreithwyr neu arbenigwyr i helpu, ond gall fod yn ddrud. Darganfyddwch sut i’w wneud eich hun, beth sydd mewn ystâd, a phryd i gael cymorth.
Beth sydd yn y canllaw hwn
- Beth i’w wneud pan fydd rhywun yn marw
- Beth sydd ynghlwm â threfnu ystâd?
- Pwy ddylai roi trefn ar yr ewyllys?
- Sut i ddarganfod i werth ystad rhywun sydd wedi marw
- Sut i gasglu asedau yr ymadawedig
- Cyfrifo Treth Etifeddiant
- Ymgeisio am brofiant neu gadarnhad
- Talu dyledion, trethi a dosbarthu’r ystad
- Rhannu’r ystad
Beth i’w wneud pan fydd rhywun yn marw
Mae’n gallu bod yn anodd gwybod lle i ddechrau pan fydd rhywun rydych yn ei adnabod yn marw. Y cam cyntaf, heblaw am adael i deulu a ffrindiau gwybod, yw cofrestru’r farwolaeth a rhoi gwybod i adrannau llywodraeth, credydwyr, eu landlord neu ddarparwr morgais.
Am help ar beth sydd angen i’w wneud yn ystod yr amser anodd hwn, darllenwch ein canllaw Beth i’w wneud pan fydd rhywun yn marw
Beth sydd ynghlwm â threfnu ystâd?
Mae dwy ran i'r broses mewn gwirionedd;
- Yn gyntaf, gwneud cais am Grant Profiant. Mae hon yn ddogfen gyfreithiol y mae angen gwneud cais amdani sy’n rhoi awdurdod i’r ysgutor roi trefn ar asedau’r person a fu farw yn unol â’r cyfarwyddiadau yn ei ewyllys.
- Cwblhau'r broses o Weinyddu Ystadau. Unwaith y bydd gan yr ysgutor y Grant Profiant (ac yn cymryd yr atebolrwydd am wneud hynny) gallent ddechrau'r broses o adnabod holl asedau'r person a fu farw a'u dosbarthu i'r buddiolwyr.
Os nad yw’r person wedi gadael ewyllys, darllenwch ein canllaw Cael trefn ar yr ystad pan nad oes ewyllys
Beth yw profiant?
Dogfen gyfreithiol yw profiant sy’n caniatáu ysgutor yr ewyllys i roi trefn ar ystad yr unigolyn yn unol y cyfarwyddiadau yn eu hewyllys.
Os oes yna ewyllys, yng Nghymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon, bydd angen i chi ymgeisio am ‘Grant profiant’. Gelwir hyn hefyd yn ‘Grant cynrychiolaeth’. Gelwir hyn yn ‘confirmation’ yn yr Alban.
Pan nad oes angen profiant arnoch
Efallai na fydd angen profiant arnoch:
- os oedd yr ystad yn eiddo ar y cyd rhwng priod neu bartner sifil yr ymadawedig sy’n goroesi, er enghraifft cyfrif banc ar y cyd
- os nad yw’r ystad yn cynnwys tir, eiddo neu gyfranddaliadau
- mae’r arian a gedwir yn y cyfrif o fewn terfynau’r banciau. Mae beth yw’r terfyn hwn a’r polisi ar gyfer cael mynediad ato yn amrywio yn ddibynnol ar y darparwr.
Yn y sefyllfaoedd uchod, y cwbl sydd angen i chi ei wneud yw cysylltu â’r banc neu’r gymdeithas adeiladu a’u hysbysu bod yr unigolyn wedi marw.
Gallent ofyn am gopi o’r dystysgrif farwolaeth fel tystiolaeth.
Gall y priod sy’n goroesi barhau i ddefnyddio’r cyfrif ar y cyd hwnnw.
Pwy ddylai roi trefn ar yr ewyllys?
Pan fydd unigolyn yn gadael ewyllys, byddant fel arfer wedi dewis o leiaf un person i fod yn ysgutor ar gyfer yr ewyllys.
Aelod o’r teulu neu ffrind yw’r ysgutor fel arfer, neu weithiau maent yn gyfreithiwr, banc neu gwmni gweinyddu profiant ac ystâd arbenigol.
Mae’n gwbl arferol hefyd i’r ysgutor fod yn etifedd o’r ystad.
Os mai chi yw ysgutor yr ewyllys, chi sy’n gyfrifol am gael profiant.
I gael profiant, gallwch un ai:
- ddefnyddio arbenigwr profiant a all gostio miloedd o bunnau, neu
- wneud hyn eich hun sy’n costio cannoedd o bunnau fel arfer.
Telir y costau o’r ystad fel arfer, cyn belled bod digon o arian i wneud hynny.
Defnyddiwch arbenigwr gweinyddu profiant ac ystâd
Os teimlwch nad ydych yn ddigon hyderus i wneud y gwaith neu os yw’r ystad yn un gymhleth, mae’n syniad da defnyddio arbenigwr gweinyddu profiant ac ystâd.
Mae hefyd yn synhwyrol i ddefnyddio un os oes amheuon ynglŷn â dilysrwydd yr ewyllys.
Os penderfynwch ddefnyddio cwmni arbenigol, dylech ddisgwyl talu miloedd o bunnau am ei wasanaeth. Ond gall costau amrywio’n sylweddol.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Pryd i ddefnyddio arbenigwr profiant
Cael profiant eich hun
Os ydych yn barod i ysgwyddo’r baich o gael profiant, gallwch arbed cryn dipyn o arian.
Yna gallech dalu cyfreithiwr am y pethau llai, fel gwirio drwy’r ffurflenni profiant.
Os penderfynwch wneud hynny, chi sy’n gyfrifol yn gyfreithiol am sicrhau bod unrhyw hawliadau ar yr ystad, fel dyledion a threthi, yn cael eu talu cyn dosbarthu’r ystad ymysg ei hetifeddion.
Gallwch nawr gael mynediad i’r Gwasanaeth Profiant ar-lein, felly nid oes angen i chi lawrlwytho’r ffurflenni. Gallwch ddefnyddio’r gwasanaeth hwn os ydych yn ysgutor ac:
- mae gennych yr ewyllys wreiddiol
- mae gennych y dystysgrif farwolaeth wreiddiol neu dros dro
- rydych eisoes wedi adrodd gwerth yr ystad.
Os nad ydych wedi rhoi gwybod gwerth yr ystad, gallwch wneud hynny yn GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
Wedi i chi gwblhau eich cais ar-lein, rhoir gwybod i chi pa ddogfennau mae angen i chi anfon i’r Gofrestrfa Profiant. Gellir anfon y rhan fwyaf o’r rhain trwy uwchlwytho ffotograff o’r ddogfen, ond bydd rhaid anfon y gwreiddiol trwy’r post.
Dechreuwch eich cais ar-lein am brofiant yn GOV.UK
Paratoi ar gyfer profiant
Mae’r cam cyntaf wrth ymgeisio am brofiant yn golygu ‘chwilio’ ac ychydig o waith papur.
Yn benodol, bydd angen i chi ddod o hyd i’r ewyllys a gwneud copïau o ddogfennau neilltuol.
Mae angen y dogfennau hyn wrth i chi fynd trwy’r broses o gael profiant.
Dewch o hyd i’r ewyllys a gwneud copïau o rai dogfennau pwysig
Dylai’r ymadawedig fod wedi dweud wrthych, neu aelod o’r teulu neu ffrind, ble cedwir yr ewyllys.
Dylech hefyd wirio am:
- Codisil: dyma ddogfen rwym yn gyfreithiol y gallai’r ymadawedig fod wedi ei hysgrifennu er mwyn ychwanegu at eu hewyllys wreiddiol neu ei diwygio.
- Llythyr o ddymuniadau: dyma ddogfen y gallai’r ymadawedig fod wedi ei hysgrifennu i egluro rhai pethau yn eu hewyllys, neu i egluro sut fath o angladd a ddymunant. Nid yw’r llythyr o ddymuniadau yn rhwym yn gyfreithiol.
Efallai y byddwch angen mwy nag un copi ardystiedig o’r dogfennau canlynol:
- yr ewyllys
- tystysgrif geni
- tystysgrif marwolaeth
- y codisil(iau), os oes rhai
- tystysgrif priodas neu bartneriaeth sifil, os oedd yr unigolyn yn briod.
Os nad ydych yn ymgeisio ar-lein, bydd angen i chi atodi copïau o’r amryw ddogfennau hyn i’r ffurflenni profiant, ac i gael mynediad at gyfrifon banc, buddsoddiadau neu yswiriant bywyd yr ymadawedig.
Os nad ydych yn siŵr ble i ddechrau chwilio am ewyllys ewch i GOV.UK
Sut i ddarganfod i werth ystad rhywun sydd wedi marw
Cyn i chi allu ymgeisio am brofiant, (neu gadarnhad os ydych yn byw yn yr Alban), bydd angen i chi roi gwerth ar yr ystad.
Pan gwblhewch y ffurflenni profiant, bydd angen i chi nodi beth yw gwerth yr ystad.
I roi gwerth ar yr ystad, bydd angen i chi:
- Darganfod i werth unrhyw asedau, fel eiddo, pensiynau preifat, cynilion, cyfranddaliadau, gemwaith, neu eitemau gwerthfawr. Os credwch fod eitem yn werth £500, dylech geisio pris gan brisiwr proffesiynol.
- Darganfod beth yw gwerth unrhyw roddion a roddwyd gan yr unigolyn yn ystod y saith mlynedd cyn eu marwolaeth. Bydd angen i chi gynnwys y rhain wrth gyfrifo gwerth yr ystad. Gall rhai mathau o roddion a roddwyd cyn marwolaeth yr unigolyn fod yn destun Treth Etifeddiant.
- Darganfod faint o ddyled sydd ganddynt, os o gwbl, fel morgais, cardiau credyd neu fenthyciadau. Dylech gynnwys costau angladd fel rhan o’r ddyled os yw’r ystad yn talu am yr angladd. Os oes dyled ar y cyd, bydd angen cyfrifo beth yw cyfran yr ymadawedig o’r ddyled honno.
- Cyfrifo beth yw gwerth yr ystad ar ôl talu’r dyledion.
Bydd angen i chi gyfrifo os oeddent yn berchen ar unrhyw asedau ar y cyd, fel cyfrif banc neu eiddo.
Yn ddibynnol ar y math o berchnogaeth, gallech orfod ei gynnwys yng ngwerth yr ystad.
Prisio asedau sydd mewn cydberchnogaeth
Cyn y gallwch gyfrifo gwerth cyfran ased yr ymadawedig a oedd mewn cydberchnogaeth, mae rhaid i chi ganfod pa fath o berchnogaeth oedd iddi.
Mae car, tŷ, darn o dir oll yn enghreifftiau o’r math hwn o ased.
Efallai y byddant wedi bod yn berchen ar yr ased hwn un ai fel:
- ‘cyd-denant’, neu
- ‘tenant cydradd’.
Asedau sy’n eiddo fel ‘cyd-denant’
- mae gan y ddau berchennog hawliau cyfartal dros yr ased cyfan.
- mae’r ased yn trosglwyddo’n awtomatig i’r cydberchennog arall os bydd un yn marw.
- ni all yr ymadawedig drosglwyddo ei berchnogaeth o’r ased yn eu hewyllys.
- mae rhaid i chi brisio’r ased a’i gynnwys wrth gyfrifo’r Dreth Etifeddiaeth.
Ond efallai na fydd Treth Etifeddiant i’w thalu ar yr ased hwn os yw’r gwerth yn dod o fewn ei lwfans di-dreth neu os mai’r cydberchennog yw gŵr, gwraig neu bartner sifil yr ymadawedig.
Cyfrifon banc ar y cyd
Mae cyfrifon banc ar y cyd bron bob tro yn cael eu cadw fel ‘tenantiaid ar y cyd’.
Felly, er bod perchnogaeth o’r cyfrif yn pasio’n awtomatig i gyd ddeiliad y cyfrif, mae rhaid i chi ei gynnwys yn rhan o werth ystad yr ymadawedig.
I roi gwerth ar gyfran yr ymadawedig o gyfrif banc ar y cyd, bydd angen i chi gael gwybod beth oedd y swm yn weddill yn y cyfrif a’i rannu â’r nifer o ddeiliaid cyfrif. Fodd bynnag, efallai na fydd hyn yn wir os yw deiliaid y cyfrif wedi cytuno fel arall.
Er enghraifft, efallai eu bod wedi llofnodi datganiad ymddiriedolaeth yn nodi bod y cyfrif yn cael ei ddal ganddynt fel ‘tenantiaid yn gyffredin’, yn hytrach na thenantiaid ar y cyd. Felly ar farwolaeth un o ddeiliaid y cyfrif, mae eu cyfran fel y'i diffinnir yn y datganiad o ymddiriedolaeth yn pasio o dan delerau eu hewyllys neu eu diewyllysedd, yn hytrach nag i ddeiliad y cyfrif arall.
Fel arfer mae CTHEF yn craffu cyfrifon banc a gedwir gan gyplau dibriod neu gyfuniadau eraill (fel rhiant a phlentyn) yn agosach. Maent fel arfer yn trin deiliaid cyfrifon fel rhai sy'n berchen ar gyfran o'r cronfeydd sy'n gymesur â'u cyfraniadau i'r cyfrif.
Er enghraifft, pe bai un deiliad cyfrif yn darparu'r holl gronfeydd, bydd balans cyfan y cyfrif yn cael ei drin fel pe bai'n perchen iddynt pan fyddant yn marw. Mae hyn yn golygu y gallai fod yn destun Treth Etifeddiant. Mae hyn oherwydd efallai na fydd yr eithriadau arferol rhag Treth Etifeddiant yn berthnasol, a gallai'r cyd-ddeiliad sydd wedi goroesi fod yn atebol am swm penodol o dreth.
Fel rheol bydd tynnu arian allan o'r cyfrif yn cael eu gosod yn erbyn cyfraniadau'r unigolyn hwnnw cyn belled ag y bo modd. Gellir trin tynnu arian allan sy'n fwy na chyfraniadau unigolyn fel rhodd oes gan ddeiliad y cyfrif arall. Gallai hyn fod yn destun Treth Etifeddiant.
Mae rhaid i dreth etifeddiaeth sy'n ddyledus ar farwolaeth, y gellir ei phriodoli i'r cronfeydd mewn cyfrif ar y cyd, gael ei thalu gan ddeiliad y cyfrif sydd wedi goroesi ac sydd wedi etifeddu cronfeydd trwy oroesi yn hytrach nag o reidrwydd o ystad yr ymadawedig. Mae hyn oni bai bod geiriad gwahanol mewn unrhyw ewyllys a wnaed gan y person a fu farw.
O safbwynt Treth Incwm, ar gyfer cyfrifon ar y cyd sy'n trosglwyddo'n awtomatig i'r perchennog newydd trwy oroesi, mae incwm sy'n codi ar ôl marwolaeth yn eiddo i ddeiliad y cyfrif sydd wedi goroesi.
Ar gyfer cyfrifon a ddelir fel tenantiaid yn gyffredin, bydd incwm y gellir ei briodoli i gyfran yr ymadawedig yn trosglwyddo i'w hystad ac yn destun treth ynddo. Byddai'r rheolau arferol ar drethu incwm ystad ar fuddiolwyr ar unrhyw ddosbarthiad cyfalaf iddynt yn berthnasol.
Asedau sy’n eiddo fel ‘tenant cydradd’
- gall pob perchennog fod yn berchen ar wahanol gyfrannau o’r ased
- nid yw’r ased yn trosglwyddo i’r perchennog arall fel mater o drefn os yw un yn marw
- gall yr ymadawedig drosglwyddo eu perchnogaeth o’r ased yn ei hewyllys
- mae rhaid i chi brisio rhan yr ymadawedig o’r ased a’i gynnwys wrth gyfrifo’r Dreth Etifeddiant. Ond efallai na fydd Treth Etifeddiant i'w thalu ar yr ased hwn os yw'r gwerth yn dod o fewn eu lwfans di-dreth.
Onid ydych yn siŵr a yw ased dan gydberchnogaeth?
Os oedd gan yr ymadawedig unrhyw asedau eraill, megis cyfranddaliadau, bydd angen i chi gysylltu â’r cwmni:
- i weld sut berchnogaeth oedd yn bodoli
- i gyfrifo faint oedd cyfran yr ymadawedig o’r ased a chynnwys hynny fel rhan o’r ystad.
Ar gyfer eiddo neu dir, os na allwch ddod o hyd i’r wybodaeth hon yn eu papurau a chofnodion, gallwch ei gael, am ffi, gan;
- Y Gofrestrfa Dir ar gyfer eiddo yng Nghymru a Lloegr.
- Department of Finance and Personel ar gyfer eiddo yng Ngogledd Iwerddon.
- Registers of ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd ar gyfer eiddo yn yr Alban.
Sut i gasglu asedau yr ymadawedig
Gallwch gael mynediad atasedau ariannol yr ymadawedig (megis cyfrifon banc) drwy ofyn i fanciau a sefydliadau eraill i ryddhau asedau yr ymadawedig i chi.
Dylech agor cyfrif banc ar wahân ar gyfer yr ystad, i osgoi ei gymysgu gyda chyfrifon banc personol eich hun.
Bydd agor cyfrif banc ar wahân yn ei wneud yn haws i chi weld gwerth asedau ariannol yr ymadawedig, ac o bosib helpu i osgoi unrhyw anghytuno rhwng cymyndderbynwyr ewyllys yr ymadawedig.
Fe all y banciau enwi y math yma o gyfrif fel ‘cyfrif ysgutor’ neu gyfrif cleient os yw cyfreithwyr yn gweithredu ar eu rhan.
Diogelwch arian wedi ei gadw mewn cyfrif ysgutor
Os ydych yn dewis agor cyfrif banc ar wahân, dylech hefyd ystyried ei agor gyda banc gwbl ar wahân i fanc eich hun.
Mae hyn er mwyn i chi fodyn sicr bor unrhyw arian sydd wedi ei ddal yn y cyfrif banc gyda diogelwch llawn gan y Cynllun Iawndal Gwasanaethau Ariannol (FSCS).
Er bod y FSCS yn caniatau diogelwch blaendal o £1 miliwn dros dro am gyfnod fyny at 6 mis ar gyfer ‘arian ystad yr ymadawedig wedi eu dal gan eu cynrychiolydd personol’, ni allant warantu’r diogelwch hwn os yw eich banc neu gymdeithas adeiladu yn mynd i’r wal.
Y swm safonol o ddiogelwch yw £85,000 fesul sefydliad ariannol (mae rhai banciau’n rhannu trwydded er enghraifft Halifax a’r Bank of Scotland), a allai fod yn is na gwerth ystad yr ymadawedig.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Iawndal os yw eich banc neu gymdeithas adeiladu yn mynd i’r wal
Cyfrifo Treth Etifeddiant
Unwaith y byddwch wedi cael gwerth yr ystad a faint o ddyled oedd gan yr ymadawedig, bydd angen i chi gyfrifo faint o Dreth Etifeddiant sy’n daladwy.
Mae’r dreth yn daladwy o fewn chwe mis i’r dyddiad pan fu farw’r unigolyn. A chodir llog os nad yw’n cael ei dalu o fewn chwe mis.
Felly i helpu i osgoi talu’r llog hwn, ystyriwch dalu rhywfaint neu’r cyfan o’r Dreth Etifeddiant cyn i chi orffen rhoi gwerth ar yr ystad.
Os ydych yn talu am hyn o’ch cyfrif eich hun, gallwch ei hawlio yn ôl gan yr ystad.
Darganfyddwch fwy yn Canllaw i Dreth Etifeddiaeth
Darganfyddwch am dalu Treth Etifeddiant yn gynnar yn GOV.UK
Ymgeisio am brofiant neu gadarnhad
Wedi i chi werthuso’r ystad, bydd angen i chi lenwi ambell ffurflen a’u hanfon i’r swyddfa Cofrestrfa Profiant agosaf.
Bydd angen i chi dalu ffi ymgeisio hefyd, a pheth neu’r cyfan o’r Dreth Etifeddiant (os o gwbl) i’r CThEF.
Bydd faint fydd angen i chi ei dalu a pha ffurflenni fydd angen i chi eu llenwi yn ddibynnol ar ble rydych yn byw.
Sgroliwch i lawr am wybodaeth ynghylch beth i’w wneud yng Nghymru, Lloegr, Gogledd Iwerddon a’r Alban.
Fel arfer nid oes angen i chi wneud cais am brofiant os oedd yr ystad naill ai:
- dan gydberchnogaeth ac felly’n pasio i’r priod sy’n goroesi
- ddim yn cynnwys tir, eiddo na chyfranddaliadau.
Os ydych yn ymgeisio ar-lein, ni fydd angen i chi lawrlwytho’r ffurflenni, ond bydd angen i chi anfon yr ewyllys wreiddiol. Mae’r cyfeiriad ar gyfer anfon hyn yn amrywio hefyd yn ddibynnol ar ble ydych yn byw, a byddwch yn cael y cyfeiriad cywir wedi i chi gwblhau eich cais ar-lein.
Mae’r taliad hefyd yn cael ei wneud wedi i chi gyflwyno eich cais ar-lein.
Nid oes angen i chi dyngu llw mwyach, ond bydd rhaid i chi lofnodi datganiad o wirionedd i gadarnhau fod cynnwys y cais profiant yn wir. Gellir hefyd gwneud hyn ar-lein os ydych yn cyflwyno cais ar-lein.
Os ydych yn byw yng Nghymru a Lloegr efallai gallwch wneud cais am brofiant ar-lein yn GOV.UK
Os ydych yn byw yng Nghymru a Lloegr
Y ffi i wneud cais yw £273 os byddwch yn ei wneud eich hun neu os yw ystad yn defnyddio cyfreithiwr i wneud cais am brofiant, ar bob ystad dros £5,000. Ni chodir tâl am ystadau sy'n werth llai na £5,000.
Bydd diwygiad grant profiant hefyd yn caniatáu i deuluoedd sy’n galaru wneud cais ar-leinYn agor mewn ffenestr newydd
Mae angen i chi lenwi:
- Ffurflen Gais Profiant PA1
- Ffurflen Treth Etifeddiant IHT205 os yw'r ystad yn werth llai na £325,000
- Ffurflen Treth Etifeddiant IHT400 os yw'r ystad yn werth mwy na £325,000.
Mae’r ffurflenni hyn ar gael i’w lawrlwytho o wefan GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd
Gallwch gysylltu â Llinell Gymorth Profiant a Threth Etifeddiant i gael help i’w cwblhau.
Os bu farw’r unigolyn dramor, mae gwahanol ffurflenni i’w llenwiYn agor mewn ffenestr newydd. Darganfyddwch hwy ar GOV.UK
Cael cymorth gyda ffioedd os ydych yn byw yng Nghymru a Lloegr
Efallai y gallwch gael help i dalu’r ffi profiantYn agor mewn ffenestr newydd a ffioedd llys eraill os oes gennych incwm isel neu os ydych ar fudd-daliadau penodol.
Os ydych yn byw yn yr Alban
Yn ddibynnol ar faint yr ystad, mae yna wahanol ffurflenni i’w llenwi:
- ar gyfer ystadau bach (sy’n werth £36,000 neu lai), rydych angen ffurflen C1
- ar gyfer ystadau mawr (sy’n werth dros £36,000), rydych angen ffurflen C1. Mae’r ffi gadarnhau yn amrywio yn ddibynnol ar faint yr ystad.
Cysylltwch â’ch clerc siryf lleol i gael gwybod faint sydd angen i chi ei dalu ac am help i gwblhau’r ffurflenni.
Darganfyddwch fwy ar wefan y Scottish Courts and Tribunals
Cael cymorth gyda ffioedd os ydych yn byw yn yr Alban
Mae nifer o amgylchiadau lle gallech fod â hawl i gael eich eithrio rhag talu ffioedd llys.
Darganfyddwch a ydych yn gymwys i gael eich eithrio rhag ffioedd ar wefan scotcourts.gov.uk(Opens in a new window)
Os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon
Bydd angen i chi ofyn am apwyntiad â’ch Swyddfa Profiant leol. Unwaith y bydd gennych apwyntiad, bydd y swyddfa brofiant yn eich helpu i lenwi’r ffurflenni priodol.
Bydd y Swyddfa Brofiant yn gofyn i chi ddod ag amrywiol ddogfennau fel yr ewyllys a thystysgrif marwolaeth pan fyddwch yn mynd am eich apwyntiad.
Nid oes ffi i’w thalu os yw gwerth yr ystad yn llai na £10,000.
Cael cymorth gyda ffioedd os ydych yn byw yng Ngogledd Iwerddon
Os ydych ar incwm isel, neu os ydych ar fudd-daliadau penodol, efallai na fydd rhaid i chi dalu ffi, neu efallai y gallwch gael rhywfaint o arian oddi ar y ffi.
Darganfyddwch fwy am ymgeisio am brofiant yng Ngogledd Iwerddon ar wefan nidirect
Talu Treth Etifeddiant
Bydd angen i chi dalu o leiaf rhywfaint os nad y cyfan o’r Dreth Etifeddiant cyn y cyhoeddir profiant.
Darganfyddwch fwy yn ein Canllaw ar Dreth Etifeddiant
Os ydych yn meddwl y byddwch yn cael anhawster talu’r dreth am fod angen i chi werthu asedau o’r ystad yn gyntaf, gallech ofyn i CThEM am grant credydYn agor mewn ffenestr newydd
Mae grant credyd yn golygu y gallwch gael profiant yn gyntaf er mwyn i chi allu gwerthu’r asedau i dalu’r dreth.
Talu dyledion, trethi a dosbarthu’r ystad
Talu dyledion a threthi
Pan fydd gennych brofiant, mae gennych yr awdurdod i gysylltu â'r sefydliadau sy'n dal asedau'r ymadawedig, fel y banc neu'r darparwr pensiwn preifat.
Yn aml, bydd llog a ffioedd yn dod i ben ar gyfer dyledion sydd yn enw'r person sydd wedi marw yn unig pan fyddwch wedi hysbysu'r credydwr.
Byddant yn gofyn am gopi o'r profiant neu'r llythyr cadarnhau cyn iddynt ryddhau'r asedau.
Yna gallwch dalu'r amrywiol ddyledion (os oes rhai) a'r trethi sy'n ddyledus.
Os yw'r asedau ar ffurf eiddo neu gyfranddaliadau, efallai y bydd angen i chi werthu hwn i dalu'r dyledion a'r trethi.
Darganfyddwch fwy yn ein canllawiau:
Delio â dyledion rhywun sydd wedi marw
Cyfrifo a thalu treth ar ôl i rywun farw
Gwerthu eiddo
- Gallwch gael cyngor ar brisio eiddo a’r costau cysylltiedig yn ogystal ag awgrymiadau ar werthu ar wefan Which?
- Darllenwch ein Gwerthu tai’n gyflym – cwmnïau sy’n gwerthu tai’n gyflym os ydych yn meddwl defnyddio cwmni gwerthu tai yn gyflym yn lle.
Gwerthu cyfranddaliadau
Efallai yr hoffech ystyried gwneud hyn eich hun, os mai nifer fechan o gyfranddaliadau sydd.
Ar gyfer portffolio cymhleth neu os yw’r cyfranddaliadau yn werth cryn dipyn, mae’n syniad da ceisio cyngor proffesiynol.
Rhannu’r ystad
Wedi i chi dalu’r dyledion a threthi, bydd rhaid i chi ddosbarthu’r ystad yn unol â’r hyn a nododd yr ymadawedig yn ei ewyllys.
Ysgrifennu Dogfen Ystad Terfynol
Fe allwch ei weld yn ddefnyddiol i ysgrifennu ‘dogfen ystad terfynol’ i ddangos yr holl arian sydd wedi ei dderbyn ac wedi mynd allan o’r ystad, am fod gan gymyndderbynwyr a phobl sydd ag arian yn ddyleddus iddynt yr hawl i ofyn am gyfrifon.
Dylai’r ddogfen hon gynnwys rhestr o’r holl asedau, rhwymedigaethau (arian sy’n ddyledus gan yr ymadawedig i bobl a chwmnïau) a chostau gweinyddu.
Dylai hefyd ddangos y swm terfynol o arian i’w rannu i bobl wedi ei henwi yn ewyllys yr ymadawedig.
Mae’n rhaid i’r ddogfen hon gael ei gymeradwyo a’i arwyddo gan ysgutor yr ewyllwys (chi) a phrif gymyndderbynwyr yr ewyllys.
Talu treth ar arian a dderbynnir mewn ewyllys
Os ydych yn derbyn arian mewn ewyllys, efallai fydd angen i chi dalu treth bellach ar yr incwm hwn, neu o bosib gwneud cais am ad-daliad treth.
Bydd angen i weinyddwr yr ewyllys gwblhau a darparu ffurflen R185 CThEFYn agor mewn ffenestr newydd i holl fuddiolwyr yr ewyllys.
Darganfyddwch fwy am gwblhau ffurflen R185Yn agor mewn ffenestr newydd ar wefan y Grwp Diwygio Treth Incwm Isel.