Ffyrdd o dalu ffioedd cartrefi gofal

Mae cartrefi gofal yn cael eu rhedeg gan gynghorau lleol neu Ymddiriedolaethau Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Ngogledd Iwerddon (HSCNI), cwmnïau preifat a sefydliadau gwirfoddol. Mae angen iddynt gael eu cymeradwyo gan y corff rheoleiddio priodol yn eich gwlad.

Mae tri math o gartref gofal:

1. gyda gofal nyrsio – nyrsys cofrestredig a chynorthwywyr gofal yn rhoi gofal nyrsio a phersonol 24 awr
2. heb ofal nyrsio – mae cynorthwywyr gofal yn rhoi help gyda gofal personol
3. cartrefi gofal sydd wedi'u cofrestru'n ddeuol – lle gallwch gael gofal personol a gofal nyrsio. Felly, os byddwch yn angen gofal personol yn unig i ddechrau ond angen gofal nyrsio yn ddiweddarach, gallwch aros yn yr un lle heb orfod symud.
   

Efallai y bydd rhai hefyd yn arbenigo mewn salwch meddwl, dementia neu glefyd Alzheimer. 

Dylai eich cyngor lleol, neu HSCNI, allu rhoi rhestr o gartrefi gofal addas i chi yn eich ardal. Mae hefyd yn werth gwirio sgoriau ac adroddiadau arolygu. Gallwch hefyd ofyn i deulu a ffrindiau i ddarganfod beth mae pobl yn ei feddwl am leoedd cyfagos.

Cyn gwneud eich penderfyniad, byddwch yn glir ynghylch yr hyn yr ydych yn chwilio amdano. Gall gwneud rhestr wirio o bethau sy'n bwysig i chi helpu. Dyma rai adnoddau defnyddiol i'ch helpu, yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw.

Mae cost ffioedd cartrefi gofal yn amrywio yn dibynnu ar leoliad, yr ansawdd a'r gwasanaeth a cynigiwyd. 

Darganfyddwch gost gyfartalog gofal yn eich ardal gan ddefnyddio cyfrifiannell costau gofal Paying For CareYn agor mewn ffenestr newydd

Cofiwch, efallai y bydd yn rhaid i chi dalu'n ychwanegol am bethau fel tripiau allan, trin gwallt a rhai therapïau - felly mae'n bwysig gwirio beth sydd wedi'i gynnwys.

Os oes angen gofal arnoch, y cam cyntaf yw darganfod pa fath o ofal sydd ei angen arnoch a faint y bydd angen i chi ei dalu amdano. Bydd eich cyngor lleol, neu HSCNI, yn gwneud dau brawf:

1. Asesiad o anghenion: byddant yn gwirio pa ofal sydd ei angen arnoch.
2. Asesiad ariannol: byddant yn edrych ar eich arian ac yn penderfynu a allwch chi dalu.

Mae trothwyon ar gyfer cynilion ac asedau y gallwch eu cael i helpu. Os oes gennych fwy na'r terfyn, bydd yn rhaid i chi dalu am eich gofal.

Hyd yn oed os nad ydych yn credu y byddwch yn cael cymorth ariannol, mae'n syniad da cael asesiad anghenion. Mae hyn oherwydd y gallent gadw cofnod o’ch anghenion gofal a dweud wrthych am opsiynau cymorth.

Darganfyddwch fwy am yr asesiadau a'r trothwyon y mae angen i chi eu bodloni i gael help yn ein canllaw i ddechreuwyr ar dalu am eich gofal hirdymor.

Os ydych yn gymwys i gael cyllid gan eich cyngor lleol, neu HSCNI, dylech gael cynnig dewis o gartrefi gofal i weddu i'ch anghenion.  

Os ydych chi eisiau cartref gofal mwy drud, efallai y bydd eich cyngor lleol, neu'ch HSCNI, yn talu'r gost os yw rhywun arall, fel aelod o'r teulu, ffrind neu elusen, yn talu'r arian ychwanegol, a elwir yn ffi atodol. 

Darganfyddwch fwy am ffioedd atodol cartrefi gofal ar Age UKYn agor mewn ffenestr newydd

Mae'n syniad da cael cyngor gan ymgynghorydd ffioedd gofal arbenigol, ymgynghorydd ariannol sy'n arbenigo mewn cyllid gofal hirdymor. 

Byddant yn eich helpu i gymharu eich holl opsiynau cyn i chi benderfynu beth sy'n iawn i chi. Darganfyddwch fwy yn ein canllaw ar Help i ariannu gofal – sut i gael cyngor.

Weithiau, mae'r GIG yn talu am gostau cartrefi gofal i bobl ag anghenion iechyd difrifol. Mae dwy ffordd o wneud hyn:

1. Mae Gofal Iechyd Parhaus y GIG yn cwmpasu gofal meddygol parhaus i'r rhai sydd ag anghenion iechyd cymhleth oherwydd anabledd, damwain, neu salwch mawr.
2. Gall Gofal Nyrsio a ariennir gan y GIG (neu Ofal Clinigol Cymhleth mewn Ysbyty yn yr Alban) helpu i dalu am ffioedd cartrefi gofal os yw'r GIG yn penderfynu bod angen gofal nyrsio arnoch.

Nid yw'r rhain yn dibynnu ar eich sefyllfa ariannol, ond mae rheolau llym ar gyfer pwy sy'n gymwys. Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Ydw i'n gymwys i gael cyllid gofal iechyd parhaus y GIG?

Pan fydd eich cyngor lleol, neu'r HSCNI, yn cynnal asesiad ariannol i gyfrifo faint y byddwch yn ei dalu tuag at eich gofal, byddant yn cymryd eich bod eisoes yn derbyn rhai budd-daliadau anabledd, hyd yn oed os nad ydych eisoes yn eu hawlio. Felly, mae'n bwysig gwirio a ydych chi'n gymwys a gwneud hawliad.

Bydd ein cyfrifiannell Budd-daliadau yn dangos yn sydyn i chi beth allech chi ei gael, fel:

• Lwfans Gweini, os ydych yn oed Pensiwn y Wladwriaeth neu'n hŷn, angen help gyda gofal personol oherwydd salwch neu anabledd.
• Taliad Annibyniaeth Bersonol, os ydych yn 16 oed neu'n hŷn ond o dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth. Os ydych yn byw yn yr Alban, mae angen i chi wneud cais am Daliad Anabledd Oedolion.
• Lwfans Byw i'r Anabl ar gyfer person o dan 16 oed.

Mae budd-daliadau eraill y gallech eu hawlio hefyd, yn dibynnu ar eich amgylchiadau. Darganfyddwch fwy yn ein canllawiau Budd-daliadau i helpu gyda'ch anabledd neu anghenion gofal.

Os oes angen i chi fyw mewn cartref gofal yn barhaol a bod angen i chi ddefnyddio gwerth eich eiddo i ariannu ffioedd eich cartref gofal, efallai y bydd gennych hawl i gael cymorth ariannol gan eich cyngor lleol, neu HSCNI, am hyd at 12 wythnos.  

Os ydych yn gymwys, ni ddylai eich cyngor lleol, neu HSCNI, gynnwys gwerth eich eiddo yn eich asesiad ariannol yn ystod eich 12 wythnos gyntaf mewn cartref gofal parhaol. Gelwir hyn yn diystyriad eiddo 12 wythnos. Os byddwch yn gwerthu'ch eiddo yn ystod y cyfnod o 12 wythnos, byddant yn dechrau cyfrif yr arian o'r gwerthiant.  

Yn ystod y 12 wythnos hyn, efallai yr hoffech ystyried trefnu cytundeb taliad gohiriedig. Os oedd eich arhosiad dros dro ar y dechrau, bydd y 12 wythnos yn dechrau pan ddaw'n barhaol. Gofynnwch i'ch cyngor lleol neu HSCNI, sut y gallai weithio yn eich sefyllfa.

I fod yn gymwys, mae angen i'ch cynilion – cyfalaf ac eithrio gwerth eich eiddo – fod yn is na'r terfynau canlynol.:

• £23,250 os ydych yn byw yn Lloegr neu Ogledd Iwerddon
• £28,500 os ydych yn byw yn yr Alban
• £50,000 os ydych yn byw yng Nghymru.

Os nad yw'r swm y byddant yn ei gyfrannu yn talu costau eich cartref gofal dewisol, bydd yn rhaid i chi ddod o hyd i'r arian ychwanegol neu ddod o hyd i ddewis rhatach arall.

Os na allwch dalu am ffioedd cartref gofal ac nad ydych am werthu eich cartref (neu os yw'n anodd ei werthu), gallwch ofyn i'ch cyngor lleol am gytundeb taliadau gohiriedig. Yng Ngogledd Iwerddon, nid oes system dalu gohiriedig ffurfiol. Ond efallai y bydd ar gael o hyd – gofynnwch i'ch HSCNI lleolYn agor mewn ffenestr newydd

Mae hyn yn golygu y bydd eich cyngor lleol yn talu ffioedd y cartref gofal ar eich rhan, gan ddefnyddio benthyciad yn erbyn eich eiddo. Yna byddech yn ei ad-dalu pan fyddwch yn gwerthu'ch cartref neu'n marw. 

Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Cytundebau talu gohiriedig.

Os ydych yn symud i gartref gofal a bod eich eiddo yn cael ei adael yn wag:

• rhowch wybod i'ch awdurdod lleol felly ni fydd yn rhaid i chi dalu Treth Gyngor nac Ardrethi hyd nes y caiff ei werthu
• rhowch wybod i'ch cwmni yswiriant cartref i sicrhau bod eich eiddo yn parhau i gael ei ddiogelu
• gwnewch drefniadau i gadw'ch eiddo mewn cyflwr da, fel

                          o    gwneud gwiriadau a chynnal a chadw rheolaidd

                          o    talu am gyfleustodau fel dŵr, nwy a thrydan.

Gallwch rentu eich cartref a defnyddio'r incwm i helpu i dalu ffioedd eich cartref gofal. Ond mae rhai pethau pwysig i'w hystyried:

• Bydd angen i chi dalu costau cynhaliaeth i sicrhau bod yr eiddo yn parhau mewn cyflwr da i denantiaid.
• Gallai ffioedd cartrefi gofal gynyddu mwy dros amser na'r rhent y gallwch ei godi ar denantiaid.
• Er na allwch warantu rhent, gallwch geisio dod o hyd i denantiaid dibynadwy trwy wirio cyfeiriadau. Gall yswiriant gwarantu rhent hefyd ddarparu yswiriant os yw tenantiaid yn methu â thalu. 
• Efallai y bydd adegau pan fydd eich eiddo yn wag rhwng tenantiaid. Mae'n bwysig cynllunio ar gyfer y bylchau hyn a chael cynilion i dalu costau yn ystod yr amseroedd hynny.

Mae llawer o ffyrdd i dalu am eich gofal, pob un â manteision ac anfanteision. Y penderfyniad mawr fel arfer yw a ddylid cadw neu werthu eich cartref. Dyma rai opsiynau isod.

Os oes angen incwm rheolaidd arnoch i dalu am eich gofal gartref, gallai blwydd-dal anghenion uniongyrchol fod yn werth edrych arno.

Mae'n fath o bolisi yswiriant sy'n rhoi incwm gwarantedig am oes i chi dalu am gostau gofal.

Mae'r incwm o'r math hwn o flwydd-dal yn ddi-dreth os caiff ei dalu'n uniongyrchol i'r darparwr gofal. Darganfyddwch sut mae'n gweithio ac a yw'n iawn i chi yn ein canllaw Beth yw blwydd-dal anghenion uniongyrchol?

Mae bond buddsoddi yn anelu at gynyddu eich arian dros amser. Bydd yswiriwr yn buddsoddi'ch arian i chi, fel arfer dros gyfnod o bump i ddeng mlynedd. Efallai y byddwch yn cael rhywfaint yn ôl bob blwyddyn, ond mae'r rhan fwyaf ohono wedi'i gloi i ffwrdd tan y diwedd.

Gallwch ddefnyddio bondiau buddsoddi i helpu i dalu am eich gofal, ond nid oes sicrwydd y bydd yr enillion yn talu eich costau. I helpu i benderfynu a allai fod yn addas i chi, gweler Beth yw bondiau buddsoddi?

Pan fydd eich cyngor lleol, neu HSCNI, yn cynnal asesiad ariannol i gyfrifo faint y byddwch yn ei dalu tuag at eich gofal, bydd arian sydd ynghlwm wrth fondiau buddsoddi fel arfer yn cael ei eithrio o'u cyfrifiadau. Mae hyn oherwydd eu bod yn cael eu trin fel polisïau yswiriant bywyd.

Ond os ydych chi eisoes angen gofal, ni allwch roi'ch arian mewn bondiau er mwyn osgoi talu. Bydd eich cyngor, neu'r HSCNI, yn ystyried hyn fel 'amddifadu o asedau'n fwriadol' ac yn ystyried eu gwerth.

Os ydych dros 55 oed, mae rhyddhau ecwiti yn caniatáu i chi gael cyfandaliad neu incwm rheolaidd o werth eich cartref heb ei werthu.

Gallai hyn helpu i dalu am eich gofal, ond byddwch yn talu llog ar yr arian rydych yn ei dynnu. Felly gall fod yn ddrud. 

Mae'n bwysig ystyried cynllun rhyddhau ecwiti dim ond pan fyddwch wedi edrych ar yr holl opsiynau eraill.

Darganfyddwch fwy yn ein hymgyrchoedd Beth yw rhyddhau ecwiti?