Beth yw cytundeb taliad gohiriedig?

Efallai y byddwch yn ystyried cytundeb taliad gohiriedig os yw'ch cynilion ac asedau eraill (ac eithrio eich cartref) yn isel, ond mae gwerth eich cartref yn eich gwthio dros y trothwy ar gyfer talu costau cartref gofal eich hun. Mae'r cytundeb hwn yn caniatáu i chi oedi cyn gwerthu eich cartref i dalu costau gofal.

Os yw'ch partner, plentyn dibynnol, perthynas dros 60 oed, neu rywun sy'n sâl neu'n anabl, yn byw yn eich cartref, ni fydd yn cael ei gyfrif fel ased, ac ni fydd angen cytundeb taliad gohiriedig.

Mae eich cyngor lleol yn cynnig dau fath o gytundebau taliad gohiriedig os ydych yn gymwys:

1. Cytundeb traddodiadol, a elwir hefyd yn 'arddull codi tâl': mae'r cyngor yn talu'r cartref gofal ar eich rhan. Dyma'r math mwyaf cyffredin o gytundeb sy'n cynnwys llai o waith papur gan fod y cyngor yn delio â thaliadau a chontractau gyda'r cartref gofal.
2. Cytundeb arddull benthyciad: mae'r cyngor yn benthyca’r arian i chi, ac rydych yn talu'r cartref gofal yn uniongyrchol. Efallai y bydd yr opsiwn hwn ar gael dim ond os ydych eisoes yn talu am eich gofal eich hun. Mae'n cynnig mwy o reolaeth a hyblygrwydd wrth ddewis cartref gofal, ond mae'n rhaid i chi reoli'r taliadau a chontractio eich hun.

Efallai yr hoffech gymharu cytundeb taliad gohiriedig gydag opsiynau eraill, er enghraifft, gwerthu'ch cartref yn gyflym a rhoi arian mewn cyfrif cynilo.

Os ydych yn gymwys, gall eich cyngor lleol helpu i dalu eich biliau cartref gofal, a gallwch eu had-dalu yn hwyrach pan fyddwch yn gwerthu'ch cartref neu ar ôl eich marwolaeth. 

Byddwch yn llofnodi cytundeb yn nodi'r telerau ad-dalu. 

Bydd y cyngor yn codi tâl cyfreithiol ar eich eiddo i sicrhau bod y ddyled yn cael ei had-dalu. Bydd y tâl hwn yn cael ei ddileu unwaith y bydd y ddyled yn cael ei thalu. Os na all y cyngor sicrhau'r ffi hon drosodd, mae'n debygol na fyddant yn parhau gyda'r cytundeb.

Fel arfer gallwch ddefnyddio hyd at 70-80% o werth eich cartref i dalu am ffioedd gofal. Mae hyn yn sicrhau bod digon o arian ar ôl ar gyfer costau gwerthu a llog. Bydd y cyngor yn adolygu'r cytundeb pan fydd 70% o werth eich cartref yn cael ei ddefnyddio.  

Ni ddylai sefydlu'r cytundeb hwn gymryd mwy na 12 wythnos. Mae'r trefniant hwn er mwyn osgoi gwerthu'ch cartref yn ystod asesiad ariannol.  

Nid yw arosiadau tymor byr mewn cartref gofal yn dod o dan y cynllun hwn.

Mae cyllid gofal yn gweithio'n wahanol yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw. Darganfyddwch fwy lle rydych chi'n byw:

• Ffoniwch Age UK ar 0800 055 6112 (bob dydd, 8am i 7pm) neu ewch i Age UKYn agor mewn ffenestr newydd
• Am daflenni ffeithiau, gweler Age UKYn agor mewn ffenestr newydd

• Ffoniwch linell gymorth Age Scotland ar 0800 1244 222 (dydd Llun i ddydd Gwener, 9am i 5pm) neu ewch i Age Scotland
• Am daflenni ffeithiau, gweler Age ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd
• Mae mwy o wybodaeth ar gael ar Care Information ScotlandYn agor mewn ffenestr newydd

• Am arweiniad a gwasanaethau, ewch i wefan Llywodraeth CymruYn agor mewn ffenestr newydd
• Gallwch hefyd ffonio Age Cymru ar 08000 223 444 (dydd Llun i ddydd Gwener, 9am i 5pm) neu fynd i Age CymruYn agor mewn ffenestr newydd

• Yng Ngogledd Iwerddon, nid oes system daliad gohiriedig ffurfiol. Ond efallai y bydd yn dal i fod ar gael – Gofynnwch i'ch Ymddiriedolaeth Iechyd a Gofal Cymdeithasol (HSCNI)Yn agor mewn ffenestr newydd lleol
• Ffoniwch Age NI ar 0808 808 7575 (dydd Llun i ddydd Gwener, 9am i 5pm) neu ewch i Age NIYn agor mewn ffenestr newydd

I fod yn gymwys ar gyfer cytundeb taliad gohiriedig:

• mae eich cyngor lleol yn cytuno bod angen gofal arnoch mewn cartref gofal.
• mae'n rhaid bod gennych gynilion a chyfalaf o dan swm penodol, heb gyfrif eich cartref. Mae'r swm hwn yn:

• £23,250 yn Lloegr a Gogledd Iwerddon
• £18,500 yn yr Alban, a 
• £50,000 yng Nghymru.

• mae'n rhaid i chi fod yn berchen ar gartref neu ased arall y gall y cyngor ei ddefnyddio fel diogelwch
• bod gwerth eich cartref yn cael ei ystyried wrth asesu ffioedd eich cartref gofal, er enghraifft, os nad oes unrhyw bartner neu ddibynnydd yn byw yno
• dylech fod mewn cartref gofal yn y tymor hir, gan nad yw arhosiad dros dro yn gymwys
• mae'n rhaid i chi gytuno i delerau'r cytundeb taliad gohiriedig. 

Os ydych yn gymwys, bydd eich cyngor lleol yn trafod yr opsiwn talu gohiriedig gyda chi, ond mae'n rhaid i chi ofyn amdano. 

Os oes gennych forgais, gwiriwch gyda'ch benthyciwr, oherwydd efallai na fydd rhai yn caniatáu i fenthyciad arall gael ei warantu ar y cartref. Gallai cynlluniau rhyddhau ecwiti presennol atal ymuno â chynllun taliad gohiriedig.

Os gwnewch gytundeb taliad gohiriedig gyda'ch cyngor lleol, efallai y bydd rhai costau. Gall y rhain gynnwys:

• ffioedd gweinyddol ar gyfer sefydlu'r cytundeb, fel ffioedd y Gofrestrfa Tir, costau prisio cartref, ffioedd cyfreithiol, cludiad, ffôn, ac argraffu.
• Taliadau untro yn ddiweddarach os bydd eich dyled yn cyrraedd hanner gwerth eich cartref, bydd ailbrisiadau rheolaidd o'ch cartref yn golygu ffioedd.

Rhaid i ffioedd y cyngor fod yn rhesymol a dylent dalu eu costau yn unig. Rhaid iddynt sicrhau bod rhestr o'r costau hyn ar gael i'r cyhoedd. 

Yng Nghymru a Lloegr, gall eich cyngor lleol godi llog ar y taliadau gohiriedig, sy'n cael eu hadolygu bob chwe mis ym mis Ionawr a mis Gorffennaf.

Yn yr Alban, ni chodir llog tra bo'r cytundeb yn weithredol. Codir llog dim ond ar ôl i'r cytundeb ddod i ben neu 56 diwrnod ar ôl marwolaeth, ar gyfradd resymol a bennir gan y cyngor. Os na thelir y ddyled ar amser ar ddiwedd y cytundeb, efallai y bydd llog ychwanegol a ffioedd gweinyddol yn cael eu hychwanegu.

Am fwy o wybodaeth yng Ngogledd Iwerddon, gofynnwch i'ch HSCNI lleol a allai system daliad gohiriedig ffurfiol fod ar gael o hyd.Yn agor mewn ffenestr newydd

Rhaid ad-dalu'r arian sy'n ddyledus, gan gynnwys llog a thaliadau gweinyddol, pan fyddwch yn gwerthu'ch cartref.

Os byddwch yn marw, mae ysgutor eich ewyllys yn gyfrifol am ad-dalu'r swm sy'n ddyledus ar ba bynnag un sydd gynharaf:

• y dyddiad y caiff yr eiddo neu'r ased ei werthu neu ei waredu, neu
• 90 diwrnod ar ôl dyddiad y farwolaeth. 

Os ydych o dan oedran Pensiwn y Wladwriaeth ac yn berchen ar eiddo sy'n werth dros £16,000 ac nad yw ar werth, ni fyddwch yn gymwys i gael budd-daliadau prawf modd. Os ydych dros oedran Pensiwn y Wladwriaeth, efallai na fyddwch yn gallu cael Credyd Pensiwn oherwydd bydd gwerth yr eiddo yn cyfrif fel incwm.

Os oes gennych gytundeb taliad gohiriedig ac yn trefnu talu'r cyngor yn ôl yn hwyrach, byddwch yn dal i dderbyn budd-daliadau fel Lwfans Gweini neu Daliad Annibyniaeth Personol (PIP), hyd yn oed os ydych yn cael budd-daliadau  prawf modd eraill ar yr un pryd.

I leihau eich dyled i'r cyngor lleol, gwnewch yn siŵr eich bod yn hawlio'r holl fudd-daliadau rydych yn gymwys i'w cael.

Gall rhentu eich cartref ddarparu incwm ychwanegol, ond bydd angen cymeradwyaeth y cyngor arnoch. Mae yna bethau eraill i'w hystyried:

• Efallai y bydd cyfrifoldebau landlord yn gofyn am help gan asiant gosod eiddo neu aelod o'r teulu.
• Efallai y bydd cyfnodau heb denantiaid.
• Gallai costau cynyddol mewn cartrefi gofal cynyddu’n fwy na'r incwm rhent. 
• Ar ôl 36 mis, p'un a ydych yn rhentu'ch cartref ai peidio, bydd yn cael ei ystyried yn ased trethadwy ar gyfer Treth ar Enillion Cyfalaf os byddwch yn ei werthu. Am fwy o wybodaeth am werthu eich cartref, ewch i litrg.org.ukYn agor mewn ffenestr newydd  

Os ydych chi'n ystyried rhentu eich cartref, mae'n syniad da cael cyngor ariannol a siarad ag asiant gosod tai i ddarganfod sefyllfa’r farchnad rhentu yn eich ardal chi cyn i chi benderfynu.

Yn Lloegr yn unig, os oes gennych gytundeb taliad gohiriedig, mae gennych yr hawl i gadw cyfran o'ch incwm, sef y Lwfans Incwm Gwario, sydd wedi'i osod ar £144 hyn o bryd.

Gall y swm hwn eich helpu i dalu costau cartref fel: 

• yswiriant
• biliau ynni, a
• chostau cynnal a chadw.

Ond gallwch ddewis cadw llai o'r lwfans hwn os dymunwch.

Mae hyn yn golygu y gallwch ddefnyddio mwy o'ch incwm i dalu am eich gofal nawr, sy'n lleihau'r swm yr ydych yn ei ohirio (ac felly'r ddyled y bydd arnoch i'r cyngor).

Ond eich dewis chi yw hwn. Ni all y cyngor roi pwysau ar unrhyw un i gadw llai na'r swm llawn os ydych am ei gadw.

Gyda chymaint o opsiynau i ddewis ohonynt, mae'n bwysig cael cyngor ariannol cyn gwneud penderfyniad terfynol. 

Gall ymgynghorydd ariannol sy'n arbenigo mewn bywyd diweddarach eich helpu i ddeall y system gofal cymhleth, yn enwedig os ydych yn delio â straen anghenion gofal brys. 

Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Help i ariannu gofal – sut i gael cyngor.