Dewis ysgutor eich ewyllys

Pan fyddwch chi’n marw, bydd yr ysgutor yn cymryd cyfrifoldeb dros gwblhau’r cyfarwyddiadau a roddwyd gennych yn eich ewyllys.

Gall fod yn dasg gymhleth hyd yn oed os yw eich cyfarwyddiadau yn eithaf syml – nid yw’n beth anghyffredin i’r broses gymryd rhai misoedd.

Gall gwaith yr ysgutor fod yn anodd weithiau. Er enghraifft fe allent orfod:

• dewis pa bryd i werthu eich eiddo er mwyn i’r bobl sy’n etifeddu buddion gael y mwyaf o arian
• sicrhau bod y cyfanswm cywir o Dreth Etifeddiaeth neu Dreth ar Enillion Cyfalaf neu Dreth Incwm yn cael ei dalu.

Mae nifer o bobl yn dewis eu priod neu bartner sifil, neu eu plant, i fod yn ysgutor. Mae rhai pobl yn talu cwmnïau i gwblhau'r dasg hon. Bydd rhaid i o leiaf un o’ch ysgutorion fod dros 18 oed pan fyddant yn gwneud cais am brofiant – dogfen gyfreithiol sydd yn rhoi’r hawl i chi ddelio â materion y person a fu farw.

Does dim rheol yn erbyn cael pobl sydd wedi’u henwi yn eich ewyllys fel buddiolwr i fod yn ysgutorion i chi. Mae hwn yn gyffredin iawn.

Gall person o dan 18 oed gael eu henwi fel ysgutor mewn ewyllys ond ni fydd ganddo hawl i wneud cais am brofiant nes eu pen-blwydd yn 18 oed.

Os yw’r person ifanc (o dan 18) hefyd yn fuddiolwr neu os oes ganddo fuddiant oes yn yr asedau yn yr ewyllys, bydd angen dau ysgutor.

Gall hyd at bedwar ysgutor weithredu ar yr un pryd, ond bydd rhaid iddynt weithredu ar y cyd. Felly gall fod yn anymarferol i benodi'r nifer yna o bobl.

Er hyn, mae’n syniad da i ddewis dau ysgutor rhag ofn bod un ohonynt yn marw cyn i chi farw neu’n ‘ildio profiant’ os nad ydynt eisiau’r swydd. Os bydd ysgutor yn marw, gall unrhyw ysgutor(ion) sydd yn goroesi ddelio â’r ystâd. Mae’n bosib benodi ysgutor arall rhag ofn na all un o’r ysgutorion weithredu.

Mae rhai pobl yn dewis ysgutor proffesiynol fel cyfreithiwr, cyfrif, banc neu arbenigwr gweinyddu profiant/ystâd i weithredu ar eu rhan, ond gall taliadau fod yn ddrud.

Mae’r gost yn amrywio yn dibynnu ar ba fath o ysgutor proffesiynol fyddwch yn ei ddefnyddio, a pha mor gymhleth yw eich ystâd. Gall defnyddio ysgutor proffesiynol gostio unrhyw beth o:

• £500 - £2,000 ar gyfer Grant Profiant (yn dibynnu a oes angen help arnoch gyda ffurflen IHT400)
• £3,500 i £20,000 neu fwy ar gyfer profiant llawn a gweinyddu ystadau

Mae’n ddefnyddiol cael rhywun sy’n ymwneud â gwybodaeth arbenigol ond gall eich ysgutorion bob amser benodi gweithwyr proffesiynol ar y pryd i’w helpu os oes angen – a allai fod yn fwy cost effeithiol.

Gallwch benodi dirprwy ysgutorion i dalu am y sefyllfa os bydd eich dewis cyntaf yn marw cyn i chi farw.

Mae rhai pobl yn dewis cyfreithiwr, cyfrifwyr, arbenigwyr gweinyddu banciau a phrofiant/ystad, fel un o'r ysgutorion. Yr ochr gadarnhaol i hyn yw eu bod yn brofiadol ac yn deall materion cyfreithiol, treth ac eiddo.

Ond mae'n llawer drutach cael ysgutorion proffesiynol i weithredu ar eich rhan. Mae yna wahanol ffyrdd y gallai ysgutor proffesiynol godi tâl:

• drwy gytuno ar ffi sefydlog ymlaen llaw – sy'n golygu bod gennych syniad da o'r gost ymlaen llaw
• drwy anfon bil am eu hamser pan fydd eich holl bethau wedi'u datrys
• drwy gymryd cyfran o gyfanswm gwerth eich ystâd – efallai y caiff hyn ei gynnwys yn eich ewyllys, ond dyma hefyd sut mae nifer o gwmnïau yn hoffi codi tâl.

Er mwyn osgoi penodi cwmni proffesiynol drud yn awtomatig i fod yn ysgutor drosoch, dewiswch rywun rydych chi'n ymddiried ynddo sy'n fodlon bod yn ysgutor yn y lle cyntaf. Ni fyddant yn codi tâl am eu hamser ond gallant benodi gweithwyr proffesiynol ar y pryd i helpu os bydd ei angen arnynt.

Os ydych am benodi gweithiwr proffesiynol, gwnewch yn siŵr eich bod yn deall faint yw'r gost cyn ymrwymo i'w penodi yn eich ewyllys.

Mae’n bosibl y gall ysgutor proffesiynol sydd eisoes wedi’i benodi wrthod rhoi’r gorau i’r swydd (lle mae anghydfod teuluol er enghraifft) ond bydd y rhan fwyaf o gwmnïau’n derbyn cais i roi’r gorau i’w swydd fel ysgutor.

Cyn i chi ddewis ysgutor proffesiynol, gofynnwch i'r cwmni rydych chi'n bwriadu ei ddefnyddio beth yw eu proses, os bydd eich perthynas agosaf yn penderfynu eu bod am wneud hynny eu hunain. Dylent gael proses 'ymwadu', a dylech hefyd ofyn a oes ffi i roi'r gorau i fod yn ysgutor.

Fel dewis olaf, mae yna swyddog o’r llywodraeth a elwir yn Ymddiriedolwr Cyhoeddus a all fod yn ysgutor i chi os nad oes neb arall yn gallu ei wneud. Byddant yn cymryd canran o gyfanswm gwerth eich ystâd cyn didynnu unrhyw dreth. Mae'r swm yn dibynnu ar werth yr ystâd ar ôl i chi farw.

Y sefyllfa fwyaf gyffredin ar gyfer yr angen am Ymddiredolwr Cyhoeddus yw os yw eich ewyllys yn gadael popeth i un person ac ni all y person hwnnw weithredu fel ysgutor ei hunan. Er enghraifft, plentyn neu oedolyn sydd ag anabledd sydd yn eu hatal rhag rheoli materion ariannol.

Gwnewch yn siŵr eich bod yn cadarnhau enw a chyfeiriad llawn eich ysgutor yn eich ewyllys fel y gellir dod o hyd iddynt.