Mae arian yn bryder mawr pan rydych wedi cael eich diswyddo neu wedi colli'ch swydd - ac mae gennych ddyledion. Hyd yn oed os ydych wedi cael taliad diswyddo gweddus, gallai cadw ad-daliadau roi straen ar eich cyllid. Dyma rai camau syml i helpu gyda'ch dyled.
Cam 1 – gwnewch restr o’ch holl ddyledion
Rhestrwch eich holl ddyledion - gan gynnwys y rhai y mae'n well gennych beidio â meddwl amdanynt. Er enghraifft:
- benthyciad car
- morgais
- biliau cyfleustodau
- cardiau siop
- cardiau credyd
- Treth Cyngor.
Mae angen mynd i'r afael â nhw i gyd ar ryw adeg. Felly mae angen i chi ddechrau gyda darllun clir o ble rydych yn sefyll.
Cynhwyswch y balansau sy'n ddyledus a faint rydych chi'n ei dalu bob mis.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Sut i flaenoriaethu’ch dyledion
Ydych chi wedi methu taliad?
Defnyddiwch ein Teclyn Lleolwr cyngor ar ddyledion i ddod o hyd i gyngor ar ddyledion diduedd ac am ddim ar-lein, dros y ffon neu yn agos at le rydych yn byw.
Cam 2 – hawlio ar yswiriant
- Bydd yswiriant diogelu taliadau morgais (MPPI) yn talu eich ad-daliadau morgais am gyfnod penodol pan nad ydych yn ennill arian.
- Bydd yswiriant diogelu taliadau (PPI) yn talu peth o’ch benthyciad neu ad-daliadau cerdyn neu’r cyfan ohonynt am hyd at 12 neu 24 mis.
- Bydd yswiriant diogelu incwm tymor byr yn rhoi cyfran o’ch incwm i chi am hyd at 12 mis neu 24 mis.
Darganfyddwch a allech fod wedi tynnu unrhyw un o'r rhain allan o'r blaen. Os ydych chi, gwnewch hawliad.
Oherwydd y ffordd y gwerthwyd polisïau diogelu taliadau yn y gorffennol, efallai na fyddwch yn sylweddoli bod gennych yr yswiriant hwn.
Os na fyddwch yn talu dyledion â blaenoriaeth, efallai y byddwch yn colli'ch cartref neu'n cael eich troi allan, cael eich trydan neu'ch nwy wedi’i ddiffodd, cael eitemau hanfodol (fel eich car) wedi'u hadfeddiannu, neu'n wynebu carchar mewn rhai amgylchiadau.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Hawlio iawndal os ydych wedi dioddef cam-werthu
Cam 3 – blaenoriaethwch y dyledion sydd ar ôl
Gall colli eich swydd eich bwrw yn hawdd o sefyllfa ble rydych yn rheoli eich ad-daliadau i un ble maen nhw dechrau teimlo allan o reolaeth.
Dechreuwch drwy fod yn glir yn eich meddwl pa ddyledion ddylai gael blaenoriaeth.
Dyledion sydd â blaenoriaeth
Mae pethau fel eich morgais, eich rhent, ac unrhyw dreth neu filiau gwasanaethau cyhoeddus yn cael eu hystyried yn ddyledion sydd â blaenoriaeth.
Dylech bob amser roi blaenoriaeth i’ch morgais neu’ch rhent a biliau’ch cartref. Mae’n bosibl y bydd eich cwmni cerdyn credyd yn eich atgoffa’n gynt eich bod wedi methu taliad, ond peidiwch â chael eich temtio i roi eich cartref yn y fantol.
Os na fyddwch yn talu’r dyledion hyn gallech golli eich cartref neu gael eich troi allan, gallai eich cyflenwad nwy neu drydan gael ei ddiffodd, neu gallai eich eitemau hanfodol (fel eich car) gael eu hailfeddiannu.
Dyledion nad ydynt yn flaenoriaeth
Mae pethau fel biliau cardiau credyd, benthyciadau nad ydynt yn ddiogel, gorddrafftiau banc, a dyledion catalogau yn cael eu hystyried yn ddyledion nad ydynt yn flaenoriaeth.
Os na fyddwch yn talu’r dyledion hyn, nid yw’r canlyniadau mor ddifrifol. Ni chaiff y cwmnïau y mae arnoch arian iddynt gymryd eich cartref, er enghraifft.
Y peth gwaethaf all ddigwydd yw y gallent fynd â chi i'r llys a’ch gorchymyn i dalu swm y bernir ei fod yn fforddiadwy o’r incwm sydd gennych.
Ymunwch â'n grŵp Facebook
Rydym wedi sefydlu grwp preifat Facebook Debt Support Community i helpu i roi syniadau newydd i chi i fynd i’r afael â dyledion ac i’ch cadw’n llawn cymhelliant.
Cam 4 – cyfrifwch eich cyllideb
Mynnwch syniad clir o'r hyn sydd gennych chi i ddod a beth sy'n mynd allan.
Y swm sydd ar ôl ar ôl talu am eich:
- biliau cartrefi
- costau byw
- ad-daliadau a llog ar unrhyw beth sy'n ddyledus gennych,
yw'r hyn sydd ar gael i ddechrau talu'ch dyledion yn gyflymach.
Darganfyddwch fwy yn ein canllaw Adolygwch eich cyllideb ar ôl gostyngiad mewn incwm
Cam 5 – dechreuwch dalu eich dyledion
Ar ben yr hyn sydd ar ôl ar ddiwedd bob mis, gallwch hefyd ddefnyddio tâl dileu swydd neu gynilion i dalu peth o’ch dyled.
Mae’n well dechrau gyda dyledion sydd â blaenoriaeth yn gyntaf..
Ystyriwch gadw peth o’ch tâl dileu swydd i ychwanegu at eich incwm yn ystod yr amser nad ydych yn gweithio neu i dalu biliau annisgwyl.
Angen help?
Os ydych am gael cymorth i reoli’ch dyledion, mae nifer o ffynonellau cyngor a chymorth annibynnol rhad ac am ddim ar gael.
