Prydau fwyd am ddim - gymhwyster a sut i wneud cais

Mae cinio ysgol fel arfer yn gost arall ar y rhestr hir (ac yn aml parhaus) o bethau i dalu amdano. Ond, mae yna ychydig o eithriadau a all meddwl bod eich plentyn yn gymwys am brydau ysgol am ddim.

Ni fyddwch wedi’ch syfrdanu, mae’n siŵr, i gael gwybod nad oes ateb syml i’r cwestiwn hwn - yn rhwystrol, mae’r rheolau ynghylch prydau ysgol am ddim yn amrywio ledled y DU.

Mae p’un a ydy’ch plentyn yn gymwys i brydau ysgol am ddim neu beidio fel arfer yn dibynnu ar ba fudd-daliadau rydych yn ei gael, os ydych yn cael budd-daliadau.

• Yn Llundain, mae pob disgybl ysgol gynradd hyd at 11 oed yn ysgolion a ariennir gan y llywodraeth yn gymwys i gael cinio am ddim yn y flynyddoedd academaidd 2023/24 a 2024/25.
• Yn yr Alban, mae pob plentyn o un i bump cynradd mewn ysgolion a ariennir gan y llywodraeth yn gymwys i gael cinio am ddim.

Os nad yw’ch plentyn yn y grwpiau blwyddyn hyn neu’n mynd i’r ysgol yng Nghymru neu Ogledd Iwerddon, efallai bydd eich plentyn dal yn gymwys am brydau ysgol am ddim os ydych yn hawlio budd-daliadau penodol ac ar incwm isel.

Yn dibynnu ar ble rydych yn byw yn y DU, efallai y bydd eich plentyn yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim os byddant yn parhau i astudio ar ôl 16 oed yn y chweched dosbarth neu goleg addysg bellach. Yn Lloegr, mae'n ofynnol i golegau ddarparu pryd o fwyd i fyfyrwyr cymwys, ond mewn rhannau eraill o'r DU, efallai y bydd yn rhaid i chi wneud cais am gyllid ar wahân i helpu gyda chostau prydau ysgol.

Mae ein canllaw Cymorth ariannol mewn addysg bellach yn dweud wrthych pa gymorth sydd ar gael ledled y DU.

Gall plant sy’n cael eu talu budd-daliadau cymwys yn uniongyrchol, yn lle trwy riant neu warchodwr, hefyd cael prydau ysgol am ddim.

Darganfyddwch eich cymhwysedd am brydau ysgol am ddim a sut i wneud cais yng NghymruYn agor mewn ffenestr newydd, LloegrYn agor mewn ffenestr newydd, yr AlbanYn agor mewn ffenestr newydd a Gogledd IwerddonYn agor mewn ffenestr newydd

Mae’r broses gwneud cais am brydau ysgol am ddim yn amrywio o gyngor i gyngor. Mewn rhai achosion, rydych yn gwneud cais trwy eich awdurdod lleol ac mewn eraill efallai bydd angen gwneud cais i’r ysgol yn uniongyrchol – ond bydd wefan eich cyngor yn rhoi gwybod am hwn.

Os nad ydych yn siwr o’ch cyngor lleol, gallwch ddod o hyd iddynt ar GOV.UKYn agor mewn ffenestr newydd

Efallai bydd angen i chi ail-geisio am brydau ysgol am ddim ar gyfer eich plentyn pob blwyddyn. Gwiriwch gyda’ch awdurdod lleol.

Mae'n dibynnu. Os ydych ar Gredyd Cynhwysol, efallai y bydd gan eich plentyn hawl i brydau ysgol am ddim, ond mae hefyd yn dibynnu ar faint rydych yn ei ennill, a (syrpreis, syrpreis) mae rheolau o gwmpas y trothwy enillion sydd hefyd yn dibynnu ar le rydych yn byw yn y DU.

Felly mae hwn hefyd yn un lle bydd angen gwirio’ch gwefan llywodraeth berthnasol, gan ddefnyddio un o’r dolenni uchod.

Na. Yn anffodus, ni fydd eich plentyn yn gymwys am brydau ysgol am ddim os ydych yn cael Credyd Treth Gwaith. Fodd bynnag,  os ydych yn cael dilyniant Credyd Treth Gwaith (y taliad rydych yn derbyn am bedwar wythnos bellach ar ôl i chi stopio fod yn gymwys am Gredyd Treth Gwaith) bydd eich plentyn fel arfer yn gymwys.

Mae’r rheolau ynghylch cymhwysedd am brydau ysgol am ddim yn gweithio’r un ffordd am warchodwyr a rhieni maeth ag ydynt am rieni geni, felly gallwch ddefnyddio’r canllawiau â’r dolenni uchod i wirio cymhwysedd.

Fodd bynnag,  os ydych yn rhiant maeth sy’n cael ei dalu lwfans, mae pethau’n ychydig mwy cymhleth.

Mae hwn oherwydd mae’r lwfans i fod i gynnwys talu am gostau bwyd ysgol yn barod. Os ydych yn y sefyllfa hon y peth orau i’w wneud yw siarad â’ch awdurdod lleol gan efallai byddwch am ddod i ryw gytundeb - e.e. bod eich plentyn maeth yn derbyn ei bryd ysgol am ddim, ond nid yw’r rhan o’r lwfans am brydau ysgol am ddim yn cael ei dalu i chi - neu fel arall eich bod yn cael y lwfans llawn, ond nid yw’ch plentyn maeth yn cael prydau ysgol am ddim.

Unwaith eto, bydd hyn yn amrywio o gyngor i gyngor ac efallai ni fydd plant sy’n cael prydau ysgol am ddim gwastad yn cael yr un prydau a’r sawl sy’n talu’n llawn.

Os oes system ffreutur gan ysgol eich plentyn, fel arfer bydd eich plentyn yn cael talebau ond mae systemau’n amrywio o ysgol i ysgol. Y newyddion da yw bod gan Gymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon safonau gorfodol am y bwyd sy’n cael ei ddarparu gan ysgolion, felly bydd pryd ysgol eich plentyn yn rhesymol iachus - ond gallwch ddarganfod mwy o wybodaeth o’r ysgol ei hun.

Mewn rhai rhannau o’r DU gall eich plentyn hefyd cael llaeth am ddim, yn ogystal â’i bryd o fwyd am ddim. 

Mae cinio ysgol fel arfer yn costio rhwng £2 a £3. Os nad ydych yn gymwys am brydau ysgol am ddim gall y costau hyn adio lan, yn enwedig os oes gennych sawl plentyn. Os nad ydych yn barod, mae’n werth ystyried anfon eich plant i’r ysgol gyda brechdanau yn lle (hen syniad, ond un da!).

Mae fel arfer yn bosib pacio brechdanau iachus llawer yn rhatach na thalu am ginio ysgol – yn enwedig os ydych yn prynu cynhwysion all cael eu rhewi. Mae gan Change 4 Life syniadau brechdanau iachusYn agor mewn ffenestr newydd os nad ydych yn siwr ble i ddechrau.

Os ydych yn cael trafferth gyda’r gost o fagu plentyn, peidiwch anghofio gallem eich helpu i sicrhau eich bod yn cael y budd-daliadau cywir. Gallwch ddod o hyd i fwy o wybodaeth ar bethau fel grantiau dillad ysgol, costau teithio i’r ysgol a chanllawiau a chyngor cysylltiedig ar turn2usYnagor mewn ffenestr newydd

Os yw'ch plentyn yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim yn ystod y tymor, mae'n debygol o fod yn gymwys i gael cymorth ychwanegol yn ystod gwyliau'r ysgol. Mae sut mae hyn yn gweithio a'r hyn a gewch yn dibynnu ar ble rydych yn byw yn y DU, ond gall gynnwys prydau am ddim, gweithgareddau am ddim a hyd yn oed arian parod am ddim i helpu gyda'ch costau gofal plant.

• Lloegr: os ydych yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim sy'n gysylltiedig â budd-daliadau, gallant hefyd gymryd rhan yn y rhaglen Holiday Activity and Food (HAF) a gynhelir dros wyliau'r haf, y Pasg a'r Nadolig. Mae'r hyn y gallwch ei gael yn amrywio fesul cyngor, ond mae'n cynnwys o leiaf un pryd y dydd am ddim.
• Cymru: mae cynghorau'n darparu talebau, grantiau neu becynnau bwyd i'r rhai sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim dros wyliau'r haf ond mae'r cymorth yn amrywio fesul ardal.
• Yr Alban: Mae cynghorau'n cynnig mynediad i brydau am ddim i bawb sy'n gymwys i gael prydau ysgol am ddim yn ystod y tymorYn agor mewn ffenestr newydd
• Gogledd Iwerddon: Yn anffodus, daeth y grant bwyd gwyliau ysgol i ben ar 31 Mawrth 2023 ac nid yw wedi'i ymestyn.
• Mae rhai banciau bwyd hefyd yn cynnal clybiau gwyliau i helpu rhieni gyda bwyd dros wyliau'r ysgol. Dewch o hyd i fanc bwyd yn eich ardal chi ar wefan Trussell TrustYn agor mewn ffenestr newydd