Beth yw sgamiau costau byw?

Mae sgamiau'n dod ar sawl ffurf. Efallai eu bod yn ddull gan rywun sy'n cynnig benthyciad, cyfle buddsoddi, ad-daliad, grant neu daliad cymorth.

Gall rhai o'r negeseuon a'r dolenni sydd ganddynt fod yn argyhoeddiadol iawn.

Rydym yn eich helpu i gydnabod sgamiau costau byw, fel y gallwch amddiffyn eich hun a'r rhai sy'n bwysig i chi.

Ni fydd DWP byth yn gofyn am fanylion personol dros y ffôn, e-bost, neges destun, WhatsApp nac unrhyw wasanaeth negeseuon arall.

Mae cynllun costau byw y llywodraeth yn talu arian i filiynau o gartrefi incwm isel. Os ydych yn gymwys i gael y taliadau hyn, nid oes angen i chi wneud cais na chysylltu â DWP yn uniongyrchol. Mae'r taliad i chi yn awtomatig.

Os ydych yn ei chael hi'n anodd cael dau ben llinyn ynghyd, mae'n werth edrych ar ein tudalennau costau byw, a all eich helpu i gymryd y camau cywir.

Os ydych yn gymwys i gael Taliadau Costau Byw y llywodraeth, ni fydd DWP na'ch cyngor lleol yn cysylltu â chi i ofyn am eich manylion banc.  

Dim ond sgamwyr sy'n esgus eu bod o’ch cyngor neu'r llywodraeth fydd yn cysylltu â chi dros y ffôn, e-bost neu neges i ofyn am wybodaeth bersonol amdanoch chi a'ch cyllid.

Telir y Costau Byw drwy ddefnyddio'r manylion talu rydych wedi'u sefydlu ar gyfer eich budd-daliadau neu gredydau treth presennol.

Os hoffech sgwrsio â phobl eraill sydd yn yr un sefyllfa â chi, dewch i ymuno â'n grŵp cymorth Costau BywYn agor mewn ffenestr newydd ar Facebook. 

Nid yw Ofgem, rheoleiddiwr y diwydiant ynni, yn cyflenwi ynni, yn gofyn am wybodaeth bersonol nac yn dod i'ch eiddo. Efallai y bydd sgamiwr yn cysylltu â chi yn dweud ei fod o Ofgem. Maent fel arfer yn eich annog i rannu manylion personol a thalu er mwyn hawlio ad-daliad ynni.

Mae dolenni mewn negeseuon e-bost a negeseuon testun yn eich cyfeirio at borth ffug i gasglu’ch manylion.

Mae negeseuon e-byst cyfreithlon gan y rheoleiddiwr bob amser yn dod o gyfeiriad e-bost sy'n gorffen gydag '@ofgem.gov.uk'. Mae'r rheoleiddiwr wedi cyhoeddi canllawYn agor mewn ffenestr newydd gydag awgrymiadau ar sut i gydnabod cyfathrebiadau dilys Ofgem o’u cymharu â rhai ffug. 

Dim ond os byddwch yn ymateb neu glicio dolen y gallwch gael eich twyllo gan neges destun, e-bost neu alwad ffôn ffug.

Gall negeseuon gan sgamwyr fod yn argyhoeddiadol iawn. Maent yn defnyddio llawer o wahanol fathau o apiau a gwasanaethau negeseuon fel SMS, Snapchat, Instagram, WhatsApp, Facebook Messenger, Viber, Skype neu Google Hangouts, i geisio eich twyllo allan o'ch arian.

Gallai ymateb i neges destun ffug, ffonio'r rhif y mae wedi'i anfon ohono neu glicio dolenni ddweud wrth y sgamwyr bod eich rhif yn cael ei ddefnyddio. Efallai y byddwch wedyn yn cael eich targedu gyda mwy o alwadau a negeseuon sgam.

Mae sgamwyr yn cuddio eu gwir hunaniaeth trwy ddefnyddio technoleg cuddio sy'n newid yr enw a ddangosir ar eich ffôn, sydd yn aml yn gwneud iddo edrych fel sefydliad cyfreithlon, neu mae rhywun rydych yn ei adnabod yn cysylltu â chi. Gelwir hyn yn 'spoofing' a gall fod yn argyhoeddiadol iawn.

Dylech fod yn wyliadwrus o negeseuon testun digymell, a meddwl cyn clicio ar ddolen, hyd yn oed os yw'n edrych fel ei fod yn dod o sefydliad cyfreithlon, neu hyd yn oed ffrind neu aelod o'ch teulu.

Os oes amheuaeth, ffoniwch eich ffrind neu aelod o'ch teulu ar rif rydych yn gwybod yw ei rif e neu hi, neu cysylltwch â'r sefydliad yn uniongyrchol gan ddefnyddio rhif wedi'i ddilysu o wefan, datganiad neu lythyr swyddogol y sefydliad.

• manylion personol
• rhifau PIN
• cyfrineiriau
• enw morwynol y fam ac unrhyw atebion eraill i'ch cwestiynau diogelwch
• manylion banc
• cyfeiriad post – mae rhai sgamwyr yn defnyddio'r wybodaeth i ymweld â'ch cartref i ofyn am eich manylion banc
• manylion cardiau talu.

• wneud taliad prawf
• gwneud rhywbeth ar unwaith – mae sgamwyr yn hoffi eich rhuthro i mewn i bethau
• symud arian i gyfrif 'diogel'
• talu neu wneud newidiadau i'ch cyfrif trwy neges destun neu e-bost heb i chi fewngofnodi i'ch cyfrif yn gyntaf
• awdurdodi trafodiad
• agor dolen lle mae'n rhaid i chi fewnbynnu eich manylion bancio
• defnyddio unrhyw beth heblaw eu gwefan swyddogol neu ap.

Rydych yn gweld hysbyseb ffug gan archfarchnad ar gyfryngau cymdeithasol sy'n cynnig bocsys am ddim o fwyd gwerth £30, er enghraifft.

Mae'r hysbyseb yn dweud na fydd cynhyrchion bwyd sy’n agosau at eu dyddiad ar ei orau cyn yn cael eu taflu i ffwrdd ond yn cael eu hanfon am ddim i bobl sy'n chwilio am help gyda chostau byw.

Mae'r sgam fel arfer yn eich cyfeirio i wefan lle gofynnir i chi rannu eich manylion personol neu ariannol er mwyn bod yn gymwys am y pecyn bwyd.

Mae prisiau petrol a diesel yn uchel. Felly mae sgamwyr yn defnyddio'r addewid o danwydd rhatach i dwyllo eu dioddefwyr i drosglwyddo eu gwybodaeth bersonol ac ariannol. Y mwyaf cyffredin yw hysbyseb cyfryngau cymdeithasol ffug sy'n cynnig cerdyn tanwydd gan gyflenwr petrol prif ffrwd fel BP neu Shell. Mae'r hysbyseb yn gofyn i chi glicio ar ddolen i gwblhau arolwg i gael eich cerdyn rhodd ffug.

Mae sgamwyr yn defnyddio ardystiadau ffug gan enwogion i ennill eich ymddiriedaeth. Er enghraifft, mae un sgam ar gyfryngau cymdeithasol yn cynnwys y cyflwynydd teledu Martin Lewis, sylfaenydd MoneySavingExpert, i'ch twyllo i glicio ar y dolenni sy'n mynd â chi i stori newyddion ffug sy'n hyrwyddo buddsoddiad mewn cynnyrch, fel cryptoarian neu fetel gwerthfawr.

Gallwch roi gwybod am y neges destun sgam trwy ei anfon i '7726' — gwasanaeth am ddim a ddarperir gan weithredwyr ffôn. Mae'r wybodaeth hon yn cael ei rhannu gyda'r heddlu ac asiantaethau cudd-wybodaeth sy'n gweithio i atal sgamiau negeseuon testun.

Os ydych wedi dioddef twyll neges destun, rhowch wybod i Action FraudYn agor mewn ffenestr newydd, neu'r heddlu os ydych yn byw yn yr Alban.

Os ydych wedi dioddef twyll, cysylltwch â'ch banc ar unwaith. Gallwch hefyd roi gwybod i Action Fraud.