Mae pŵer atwrnai yn gadael i rywun rydych chi’n ymddiried ynddo wneud penderfyniadau ar eich rhan yn ffurfiol os na allwch chi wneud hynny. Boed hynny oherwydd salwch, damwain neu rywbeth arall, mae cael atwrneiaeth yn sicrhau bod eich materion ariannol yn cael eu trin sut y dymunwch, gan roi tawelwch meddwl ac amddiffyniad cyfreithiol i chi.
Mae atwrneiaeth yn ddogfen gyfreithiol sy’n caniatáu i un neu fwy o bobl yr ydych yn ymddiried ynddynt y pŵer i reoli:
Yn y canllaw hwn, byddwn ond yn canolbwyntio ar atwrneiaeth ar gyfer eiddo ac arian.
Yn dibynnu ar ble yn y DU rydych yn byw, gallwch wneud a chofrestru pŵer atwrnai heb ddyddiad dod i ben, gan sicrhau bod eich dymuniadau’n cael eu cynnal hyd yn oed os byddwch yn colli galluedd meddyliol.
Mae gan atwrneiaeth enwau gwahanol yn dibynnu ar ble rydych chi’n byw:
Ond os byddwch yn symud o un wlad yn y DU i wlad arall, mae’r pŵer atwrnai yn dal yn ddilys.
Gallwch hefyd ganiatáu i rywun arall reoli eich materion ariannol am gyfnod dros dro. Gelwir hyn yn bŵer atwrnai cyffredin (neu gyffredinol). Dim ond os oes gennych alluedd meddyliol y mae’n ddilys. Gweler ein hadran ar, Sefydlu atwrneiaeth arferol (cyffredinol)
Gelwir y person sy’n gwneud yr atwrneiaeth yn rhoddwr. Gelwir y person a ddewisir i weithredu ar ei ran yn atwrnai.
Os byddwch yn gwneud atwrneiaeth, rhaid i’r atwrnai neu’r atwrneiod yr ydych wedi’u penodi weithredu er eich budd gorau yn:
Gallant:
Os byddwch yn gwneud ac yn cofrestru atwrneiaeth, ac nad ydych am i’ch atwrnai neu atwrneiod wneud penderfyniadau am eich materion ariannol ar unwaith, gwnewch hynny’n glir yn eich atwrneiaeth. Yn y canllaw hwn, gweler ein hadran Sut i gadw rheolaeth ar eich atwrneiaeth am ragor o wybodaeth.
Darganfyddwch Dewis rhywun i fod yn atwrnai i chi
Mae bod yn atwrnai yn rôl gyfrifol ac mae’n bwysig meddwl yn ofalus am bwy i’w ddewis. Dilynwch ein harweiniad i'ch helpu gyda'ch penderfyniad.
Mae’n bwysig dewis rhywun rydych chi’n ei adnabod yn dda ac yn ymddiried ynddo. Gallant fod yn:
Rhaid i chi benodi rhywun sy'n 18 oed neu'n hŷn ac sydd â'r galluedd meddyliol i wneud eu penderfyniadau eu hunain. Dylent:
Byddwch yn wyliadwrus o ddewis rhywun sy'n hŷn na chi. Flynyddoedd o nawr, efallai nad nhw yw'r person gorau i weithredu ar eich rhan oherwydd eu problemau iechyd eu hunain.
Os nad ydych yn gyfforddus yn dewis rhywun ar gyfer eich atwrneiaeth arhosol, gallwch ofyn i weithiwr proffesiynol fel:
Mae hyn yn ddefnyddiol os oes gwrthdaro teuluol neu os nad oes unrhyw un addas i weithredu ar eich rhan.
Mae gweithwyr proffesiynol yn codi tâl am eu hamser, felly trafodwch gostau a manylion gyda nhw cyn sefydlu atwrneiaeth. Mae'r pethau i'w hystyried os ydych yn dewis gweithiwr proffesiynol yn cynnwys:
Gallai penodi mwy nag un atwrnai leihau’r risgiau hyn, ond gallai hyn fod yn ddrud.
Gallwch ddewis mwy nag un person i fod yn atwrnai i chi. Gall hyn fod yn dda:
Os ydych yn penodi mwy nag un person, gallwch ddewis iddynt weithredu:
Mae’n bwysig siarad â’r bobl yr ydych yn eu dewis fel eich atwrneiod ac egluro sut yr hoffech iddynt weithredu ar eich rhan.
Mae angen i chi drafod:
Darganfyddwch sut ydw i’n gwneud atwrneiaeth?
Pan fyddwch chi wedi siarad â'r person neu'r bobl rydych chi am eich cynrychioli chi, dilynwch y camau isod yn dibynnu ar ble rydych chi'n byw.
Bydd y gwasanaeth ar-lein ar GOV.UK yn darparu'r ffurflenni ac yn eich arwain drwy'r brosesYn agor mewn ffenestr newydd
Y ffi gofrestru yw £82.
Rhaid llofnodi'r ffurflenni yn y drefn hon:
Os ydych am siarad â rhywun am wneud atwrneiaeth arhosol, cysylltwch â Swyddfa’r Gwarcheidwad CyhoeddusYn agor mewn ffenestr newydd
Gallwch anfon e-bost atynt gan ddefnyddio [email protected]Yn agor mewn ffenestr newydd neu eu ffonio:
Ffôn: 0300 456 0300
Ffôn testun: 0115 934 2778
Dydd Llun, dydd Mawrth, dydd Iau, dydd Gwener 9:30am i 5pm.
Dydd Mercher 10am i 5pm.
Nid yw’n am ddim i ffonio, felly sicrhewch eich bod yn gwirio faint fydd yn ei gostio i chi cyn ffonio.
Nid yw Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus yn yr Alban yn darparu dogfennau safonol ar gyfer sefydlu atwrneiaeth.
Gallwch ei ysgrifennu eich hun, ond mae'r rhan fwyaf o bobl yn defnyddio cyfreithiwr. Gallwch chwilio am gyfreithiwr sy'n arbenigo yn y maes hwnYn agor mewn ffenestr newydd ar Law Society yr Alban.
Fel rhan o’r broses pŵer atwrnai, bydd angen i chi hefyd fod wedi cael cyfweliad gydag un o’r canlynol:
Mae hyn er mwyn cadarnhau eich bod yn deall yr hyn yr ydych yn ei wneud. Yna byddant yn cwblhau tystysgrif galluedd, sy’n ffurfio rhan o’ch dogfen pŵer atwrnai.
Pan fydd wedi’i lunio, mae angen i chi (neu’ch cyfreithiwr) gofrestru eich dogfen pŵer atwrnai gyda gwefan Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus (yr Alban)Yn agor mewn ffenestr newydd. Y ffi gofrestru yw £85.
Os ydych chi eisiau siarad â rhywun am wneud atwrneiaeth barhaus, cysylltwch â Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus yn yr AlbanYn agor mewn ffenestr newydd
Gallwch anfon e-bost atynt gan ddefnyddio [email protected]Yn agor mewn ffenestr newydd neu eu ffonio ar 0132 467 8300Yn agor mewn ffenestr newydd.
Dydd Llun i ddydd Gwener 9am-5pm.
Nid yw’n costio dim i lunio atwrneiaeth barhaus, oni bai eich bod eisiau cymorth cyfreithiwr.
Yng Ngogledd Iwerddon, gallwch ei ddefnyddio heb ei gofrestru tra bod gennych alluedd meddyliol o hyd. Ond mae'n rhaid i chi ei gofrestru gyda'r Swyddfa Gofal a Diogelu cyn gynted ag y bydd eich galluedd meddyliol yn dechrau dirywio. Y ffi gofrestru yw £165.
Er mwyn rhoi atwrneiaeth barhaus i rywun, mae angen i chi lenwi ffurflen benodol, sydd ar gael gan gyfreithiwr neu ddogfennwr sy'n arbenigo mewn dogfennau cyfreithiol.
Sicrhewch eich bod yn defnyddio’r ffurflen ddiweddaraf a’i llenwi’n gywir, neu ni fydd yn ddilys. Gall eich cyfreithiwr eich arwain drwy'r broses hon os oes gennych un.
Unwaith y bydd y ffurflen wedi'i llenwi, rhaid i chi a thystion ei llofnodi. Mae angen i’r atwrnai neu atwrneiod ei lofnodi hefyd cyn na fyddwch yn gallu rheoli eich materion ariannol. Ni ddylai atwrneiod weithredu fel tystion i’w gilydd.
Mae'n bwysig cael y cais yn iawn y tro cyntaf, felly cymerwch ofal i ddilyn y cyfarwyddiadau. Os byddwch yn gwneud camgymeriad, efallai y bydd eich cais yn cael ei wrthod, gan arwain at oedi a ffioedd ychwanegol i wneud cais arall.
Er nad oes angen cyfreithiwr arnoch i wneud atwrneiaeth, os oes gennych anghenion cymhleth neu os ydych yn ansicr ynghylch unrhyw ran o’r broses, gallai cael cyngor proffesiynol fod yn ddefnyddiol. Ond cadwch mewn cof y gall cyfreithwyr godi ffioedd.
Dyma rai awgrymiadau allweddol i'ch helpu i wneud pethau'n iawn:
Defnyddiwch enwau llawn
Gwiriwch fod yr holl enwau, dyddiadau geni a chyfeiriadau ar eich cyfer chi a’ch atwrneiod yn gywir. Ceisiwch osgoi defnyddio blaenlythrennau na gadael unrhyw fanylion allan.
Gwiriwch eich tystion
Sicrhewch fod eich tystion yn gymwys. Er enghraifft, ni all atwrnai fod yn dyst i lofnod y rhoddwr. Gallai manylion coll neu anghywir ohirio'r broses.
Ysgrifennwch mewn inc du neu las yn unig
Os gwnewch gamgymeriad, croeswch y gwall allan yn daclus, gwnewch y cywiriad a'i lythrennu.
Rhowch gyfarwyddiadau clir
Teilwra'r atwrneiaeth i weddu i'ch anghenion. Penderfynwch pa bwerau i’w cynnwys neu eu heithrio er mwyn sicrhau eu bod yn ddefnyddiol i chi a’ch atwrneiod. Cofiwch y gall cyfarwyddiadau croes (fel mynnu gweithredoedd ‘ar y cyd ac yn unigol’ a phleidleisiau mwyafrifol) wneud yr atwrneiaeth yn annilys.
Adolygwch eich cais
Cyn ei hanfon, gofynnwch i rywun arall wirio'ch ffurflen am wallau i sicrhau bod popeth yn gywir.
Os ydych yn byw yng Nghymru a Lloegr, mae gan Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus ganllaw i’ch helpu i lenwi’r ffurflenni ac osgoi gwneud camgymeriadau cyffredinYn agor mewn ffenestr newydd
Os ydych yn byw yn yr Alban, darganfyddwch y rhesymau mwyaf cyffredin dros wrthodYn agor mewn ffenestr newydd ar wefan Office of Public Guardian Scotland.
Os ydych yn byw yng Nghymru neu Loegr ac yn meddwl bod y broses ymgeisio’n anodd, er enghraifft, os oes gennych anabledd dysgu neu awtistiaeth, mae Mencap yn cynnig arweiniad i’ch helpu chi a’ch gofalwr i wneud cais am atwrneiaeth arhosol.
Os ydych am i rywun ofalu am eich arian am gyfnod dros dro, gallwch roi atwrneiaeth cyffredin iddynt. Mae’n am ddim i’w sefydlu ac nid oes angen ei gofrestru gyda Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus. Nid oes ffurflen, ond mae angen i chi ddefnyddio'r geiriad canlynol:
Gellir ei ddefnyddio cyn gynted ag y byddwch yn ei lofnodi. Ond byddwch yn ymwybodol mai dim ond os oes gennych alluedd meddyliol y mae’n ddilys.
Os ydych ar fudd-daliadau prawf modd penodol fel Cymhorthdal Incwm, gallwch wneud atwrneiaeth am ddim – a elwir yn eithriad.
Os na allwch ei gael am ddim, efallai y gallwch gael gostyngiad o 50% os yw’ch cyflog yn llai na £12,000.
Bydd atwrneiaeth arhosol neu barhaus yn dod i ben os:
Dim ond pan fydd gennych alluedd meddyliol y gellir cofrestru atwrneiaeth. Ar ôl hynny, bydd angen i’ch anwyliaid wneud cais i’r llysoedd i gael:
Gall cyflawni hyn fod yn broses hir ac mae’n costio mwy na sefydlu atwrneiaeth. Bydd y llysoedd yn gwirio eich galluedd meddyliol yn ofalus ac ai’r person y gwnaethoch ei ddewis yw’r dewis gorau. Os ydych wedi colli galluedd, mae’n annhebygol y bydd y penderfyniad pwy sy’n gweithredu ar eich rhan yn rhywun y byddwch yn ei ddewis.
Darganfyddwch Sut i gadw rheolaeth ar eich pŵer atwrnai
Mae cymryd rheolaeth o’ch atwrneiaeth yn sicrhau bod gennych chi lais mewn pethau a bod y person cywir wedi’i arfogi i weithredu ar eich rhan.
Gallwch ddewis defnyddio’ch dogfen atwrneiaeth i roi cyfarwyddiadau ychwanegol i’ch atwrneiod neu i gofnodi’ch dewisiadau. Gallwch wneud hyn drwy ysgrifennu llythyr o ddymuniadau. Nid yw’n gyfreithiol rwymol ond gall helpu i sicrhau bod eich dymuniadau’n cael eu cyflawni. Er enghraifft:
Neu gallwch siarad â’ch atwrneiod ac esbonio sut yr hoffech iddynt weithredu ar eich rhan. Yna bydd eich atwrneiod yn rhydd i wneud penderfyniadau sy’n gywir yn eu barn nhw, a byddan nhw’n gwybod beth fyddech chi ei eisiau.
Gallwch gyfyngu ar awdurdod yr atwrnai neu’r atwrneiod drwy roi amodau yn yr atwrneiaeth.
Er enghraifft, gallwch ofyn i’ch atwrnai neu atwrneiod beidio â gweithredu tan:
Wrth feddwl pa bwerau i’w rhoi, mae angen i chi feddwl am y tymor byr a’r tymor hir. Bydd hyn yn sicrhau bod gan eich atwrneiod ddigon o bwerau i wneud penderfyniadau ar eich rhan.
Gallwch ddewis atwrnai wrth gefn i gymryd yr awenau wrth wneud penderfyniadau ar eich rhan, pe bai un o’r atwrneiod ‘gwreiddiol’ yn ymddiswyddo neu’n marw.
Mae dewis atwrnai wrth gefn yn amddiffyn rhag canslo’r atwrneiaeth, os na all y rhai gwreiddiol weithredu mwyach.
Mae gan atwrneiod wrth gefn yr un lefel o awdurdod â’r atwrneiod y maent yn eu disodli. Maent fel arfer yn camu i mewn cyn gynted ag y bydd un o’ch atwrneiod gwreiddiol yn rhoi’r gorau i weithredu ar eich rhan.
Darganfyddwch Beth i'w wneud ag atwrneiaeth
Unwaith y bydd atwrneiaeth arhosol wedi’i chofrestru, dyma beth i’w wneud nesaf.
Ar ôl i chi wneud eich atwrneiaeth arhosol yn swyddogol, cadwch hi'n ddiogel nes bydd ei hangen arnoch.
Dewis man diogel i gadw eich atwrneiaeth
Gallai hyn fod yn fan diogel gartref, gyda rhywun rydych chi'n ymddiried ynddo neu gyda'ch cyfreithiwr. Gallwch wneud rhestr o'ch asedau mewn ffeil y gall eich atwrnai neu atwrneiod ei defnyddio i wneud penderfyniadau ariannol.
Rhoi gwybod i'ch atwrneiod
Gwnewch yn siŵr eu bod yn gwybod ble mae'r atwrneiaeth yn cael ei chadw a sut i gael mynediad ati.
Meddwl am hygyrchedd
Allwch chi a'ch atwrneiod gael mynediad hawdd at yr LPA pan fo angen? Os yw gyda'ch cyfreithiwr, a fydd yn gallu cael mynediad iddo y tu allan i oriau swyddfa?
Gwirio am fynediad digidol
Os ydych chi'n byw yng Nghymru neu Loegr, ac wedi cofrestru atwrneiaeth ar ôl 1 Ionawr 2016, gall eich atwrneiod gael allwedd gadarnhauYn agor mewn ffenestr newydd i weld crynodeb o'r LPA ar GOV.UK.
Cyn belled â bod gennych alluedd meddyliol o hyd, gallwch:
Cofrestrwch gyda'r banciau a darparwyr eraill, fel eich cwmni ynni, o flaen llaw, oherwydd gallai gymryd peth amser i gael mynediad. Gall gofynion amrywio rhwng banciau.
Mae’n bwysig cael copïau ardystiedig o’r atwrneiaeth, sydd wedi’u copïo gan rywun mewn banc neu swyddfa cyfreithiwr. Mae hyn oherwydd efallai mai dim ond hwnnw neu’r gwreiddiol y bydd rhai darparwyr yn ei gymryd, ac efallai na fyddwch mewn perygl o bostio’r ddogfen wreiddiol os mai dyma’ch unig gopi.
Gallwch hefyd sganio eich atwrneiaeth am gopi digidol, rhag ofn y bydd darparwyr yn gofyn i chi ei e-bostio atynt.
Os ydych yn byw yng Nghymru a Lloegr, mae gan Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus teclyn ar-leinYn agor mewn ffenestr newydd sy’n caniatáu i atwrneiod:
