Sefydlu pŵer atwrnai yng Ngogledd Iwerddon

Beth yw atwrneiaeth?

Mae atwrneiaeth yn ddogfen gyfreithiol sy’n caniatáu i chi roi’r pŵer i un neu fwy o bobl wneud penderfyniadau a rheoli eich arian a’ch eiddo.

Cyn belled â’ch bod yn 18 oed neu’n hŷn, gallwch sefydlu un ar unrhyw adeg, ar yr amod eich bod yn gallu pwyso a mesur gwybodaeth a gwneud penderfyniadau eich hun.

Mae’n gam mawr, felly efallai yr hoffech gael cyngor gan gyfreithiwr.

Gall atwrneiaeth eich helpu â:

  • sefyllfaoedd dros dro – er enghraifft, os byddwch yn yr ysbyty neu dramor a bydd angen help arnoch â thasgau bob dydd fel talu biliau
  • sefyllfaoedd tymor hwy – er enghraifft, byddwch am gynllunio ar gyfer yr annisgwyl neu wedi cael diagnosis o ddementia ac efallai y byddwch yn colli’r galluedd meddyliol i wneud eich penderfyniadau eich hun yn y dyfodol.

Mathau o atwrneiaeth

Mae gwahanol fathau o atwrneiaeth yng Ngogledd Iwerddon, a gallwch sefydlu mwy nag un. Mae rhain yn:

  • Cyffredinol – gelwir hyn hefyd yn atwrneiaeth gyffredinol. Mae hyn ar gyfer pan nad oes mond angen help dros dro arnoch. Os byddwch yn colli galluedd meddyliol, nid yw bellach yn ddilys.
  • Parhaus – mae hwn yn drefniant parhaus heb ddyddiad terfyn. Bydd yn caniatáu i’r person/pobl byddwch yn eu dewis wneud penderfyniadau am eiddo a chyllid ar eich rhan. Gall barhau os byddwch yn colli galluedd meddyliol. Mae rhaid i atwrneiaeth barhaus a wneir ar neu ar ôl 10 Ebrill 1989 fod yn yr union ffurf a ragnodir gan Enduring Powers of Attorney Regulations (Northern Ireland) 1989.

Rhoddwr neu atwrnai

Mae llawer iawn o dermau technegol o ran atwrneiaeth.

Rydym wedi ceisio eu cadw i’r lleiafswm, ond dau bwysig y mae rhaid i chi wybod amdanynt yw’r gwahaniaeth rhwng rhoddwr ac atwrnai.

  • Rhoddwr – yw’r person sy’n rhoi awdurdod i rywun arall, i’w gynrychioli neu weithredu ar ei ran. Gall unrhyw un fod yn rhoddwr, cyhyd â’u bod yn 18 oed neu’n hŷn a’u bod yn feddyliol alluog.
  • Atwrnai – yw’r person a ddewisir gan y rhoddwr i wneud penderfyniadau cyfreithiol am ei eiddo a’i gyllid. Gall unrhyw un sydd â galluedd meddyliol, sy’n 18 oed neu’n hŷn ac nad yw’n fethdalwr wrth lofnodi’r atwrneiaeth fod yn atwrnai yng Ngogledd Iwerddon. Mae hyn yn cynnwys gwraig, gŵr, partner sifil, partner, ffrind, aelod o’r teulu neu weithiwr proffesiynol, fel cyfreithiwr.

Gallwch ddewis naill ai unigolion neu sefydliad, fel cwmni cyfreithwyr neu fanc, fel eich atwrneiaeth barhaus.

Beth mae atwrnai (rhywun sy’n eich cynrychioli) yn ei wneud

Mae gan atwrnai y pŵer i wneud penderfyniadau ar ran y rhoddwr. Mae rhaid iddynt:

  • cefnogi’r rhoddwr neu’r cleient i wneud ei benderfyniadau ei hun
  • gwneud unrhyw benderfyniadau er budd gorau’r rhoddwr
  • ystyried dymuniadau a theimladau’r rhoddwr.

Os na fydd yr atwrnai yn gwneud y pethau hyn, gallai hyn olygu eu bod yn cael eu cyfeirio at yr Office of Care and Protection yn y Llysoedd Cyfiawnder Brenhinol.

Mae gweithredu fel atwrnai yn golygu y dylech gynnal dyletswydd gofal i’r rhoddwr, a pheidio ag elwa eich hun. Mae’n bwysig osgoi unrhyw wrthdaro buddiannau posibl.

Efallai y bydd rhai rhoddwyr yn dewis gwneud sawl atwrneiaethau parhaus, gan benodi gwahanol bobl i wneud pethau gwahanol.

Mathau o awdurdod a roddir

Gall atwrneiaeth barhaus roi:

  • Awdurdod cyffredinol – mae hyn yn awdurdodi’r atwrnai (atwrneion) i gyflawni unrhyw drafodion ar ran y rhoddwr, y gall y rhoddwr eu dirprwyo i’r atwrnai (atwrneion) yn gyfreithiol.
  • Awdurdod penodol – mae hyn yn galluogi’r atwrnai (atwrneion) i ddelio â’r agweddau hynny ar faterion y rhoddwr a bennir yn unig.

Pwysigrwydd y galluedd meddyliol

Mae galluedd meddyliol yn golygu’r gallu i wneud neu gyfathrebu penderfyniadau penodol ar yr adeg y mae angen eu gwneud. I fod â galluedd meddyliol mae rhaid i chi ddeall y penderfyniad y mae rhaid i chi ei wneud, pam mae angen i chi ei wneud, a chanlyniad tebygol eich penderfyniad.

Mae galluedd meddyliol yn derm cyfreithiol. Ni allwch dybio bod rhywun yn gallu gwneud penderfyniadau, hyd yn oed os ydych yn eu hadnabod yn dda.

Gelwir y gyfraith sy’n llywodraethu atwrneiaethau a galluedd meddyliol yng Ngogledd Iwerddon yn ‘Enduring Power of Attorney Order (Northern Ireland) 1987’. Mae wedi’i gynllunio i amddiffyn a diogelu pobl sydd wedi colli neu a allai fynd ymlaen i golli galluedd. 

Beth yw rheolydd?

Os nad ydych wedi sefydlu atwrneiaeth barhaus a’ch bod yn colli eich galluedd meddyliol, gall rhywun wneud cais i ddod yn rheolydd.

Gall rheolydd reoli eich cyllid, gan gynnwys talu am filiau a siopa. Maent fel arfer yn aelod o’r teulu neu’n rhywun sy’n eich adnabod yn dda, ond gall fod yn gyfreithiwr.

Bydd angen caniatâd arnynt gan yr Office of Care and Protection (OCP) cyn gwneud unrhyw benderfyniadau ar eich rhan. Er enghraifft, gwerthu’ch tŷ. Ac mae angen iddynt gyflwyno gwybodaeth am eich cyllid i’r OCP bob blwyddyn.

Beth sydd angen i chi ei wybod am atwrneiaeth barhaus yng Ngogledd Iwerddon

Mae llawer o bobl yn poeni, os ydynt creu atwrneiaeth barhaus, bydd rhaid iddynt roi’r gorau i reolaeth cyn eu bod yn barod. Nid yw hyn yn wir. 

Gallwch gyfyngu ar y pwerau sy’n berthnasol

Gall y rhoddwr gyfyngu ar awdurdod yr atwrnai (atwrneion) trwy roi cyfyngiadau a/neu amodau yn yr atwrneiaeth barhaus. 

Pryd mae’n dod i rym?

Gall y rhoddwr ofyn na all yr atwrnai (atwrneion) weithredu nes bod y rhoddwr yn feddyliol analluog neu nes bod yr atwrneiaeth barhaus wedi’i gofrestru gan y Llys.

Er y daw i rym cyn gynted ag y bydd yr atwrnai yn llofnodi’r dogfennau (oni bai eich bod wedi cynnwys unrhyw amodau neu gyfyngiadau o’r fath ynghylch pryd y dylai pwerau ddechrau), nid oes angen cofrestru nes bod eich atwrnai yn credu nad ydych yn gallu rheoli eich materion mwyach.

Pan fydd yr atwrnai (atwrneion) yn ystyried eich bod yn brin o allu neu’n methu â rheoli eich materion, mae rhaid iddynt ddweud wrthych a rhai perthnasau agos o’u bwriad i gofrestru’r atwrneiaeth barhaus.

Mae rhaid rhoi gwybod i o leiaf dri pherthynas i’r rhoddwr – ac mae trefn llym pwy ddylai gael gwybod yn gyntaf. Yna mae rhaid gwneud cais i gofrestru ar unwaith i’r OCP, ynghyd â’r ddogfen atwrneiaeth barhaus wreiddiol a’r ffi gofrestru.

Wrth feddwl pa bwerau i’w rhoi, dylech feddwl am y tymor byr a’r tymor hwy. Bydd hyn yn sicrhau bod gan eich atwrneion ddigon o bwerau i wneud penderfyniadau ar eich rhan.

Pryd mae atwrneiaeth barhaus yn dod i ben?

Gellir dod i ben pan:

  • fydd y rhoddwr yn penderfynu ei ganslo, neu os yw’n feddyliol alluog
  • fydd y rhoddwr farw
  • fydd yr unig atwrnai farw ac nid oes rhywun arall yn ei le
  • fydd yr unig atwrnai yn gwadu
  • ni fydd yr atwrnai bellach yn feddyliol alluog
  • fydd yr OCP yn ei ganslo.

Pan fydd atwrneiaeth barhaus wedi’i chofrestru, dim ond yr OCP y gall ei ddirymu.

Penderfyniadau wrth wneud atwrneiaeth barhaus

Mae’n llawer mwy anodd ac yn ddrytach i rywun eich helpu â’ch arian a’ch eiddo os ydych eisoes wedi colli galluedd meddyliol.

Mae’n bwysig iawn sefydlu’r cyfan cyn i rywbeth ddigwydd oherwydd bod bywyd yn ansicr, a nid ydych byth yn gwybod pryd y gallai rhywbeth fel damwain neu strôc ddigwydd. Gall y broses gyfan gymryd sawl wythnos.

Os ydych eisiau siarad â rhywun ynghylch a ddylech sefydlu un, cysylltwch â chyfreithiwr i gael cyngor neu’r OCP i gael arweiniad cyffredinol.

Siaradwch â chyfreithiwr

Mae’n syniad da cael cyngor cyfreithiol gan fod angen i chi feddwl yn ofalus am y pwerau rydych am eu rhoi i’ch atwrnai.

Dewis atwrneiaeth barhaus – rhestr wirio

Mae bod yn atwrnai yn rôl gyfrifol ac ni ddylid ei gymryd yn ysgafn. Felly mae’n bwysig meddwl yn ofalus am bwy i’w ddewis.

  • Dewiswch rywun rydych yn ymddiried yn llwyr ynddynt– mae angen i chi wir ymddiried ym mhwy bynnag rydych yn ei ddewis gan eu bod yn gwneud penderfyniadau pwysig iawn i chi. Mae’r rhan fwyaf o bobl yn dewis teulu neu ffrindiau agos. Gallech hefyd ddewis cwmni, ond mae hyn yn aml yn costio llawer.
  • Sicrhewch eu bod yn barod i weithredu ar eich rhan - mae angen i chi drafod â hwy beth rydych am iddynt eu gwneud. Mae angen iddynt wybod beth sydd dan sylw, beth yw eich dymuniadau a ble mae’ch holl waith papur.
  • Gadewch ddigon o amser – cynllunio ymlaen llaw gan ei bod yn cymryd sawl wythnos i’w sefydlu ac mae angen i chi ei gwblhau cyn colli galluedd meddyliol.
  • Ystyriwch oedran - os ydych yn hŷn, byddwch yn wyliadwrus o ddewis rhywun sydd ag oedran tebyg i chi (neu’n hŷn). Efallai na fyddant yn y pen draw y person gorau i weithredu ar eich rhan, os a phryd bydd angen eu help arnoch, oherwydd eu problemau iechyd eu hunain.
  • Ystyriwch a ddylech gael mwy nag un atwrnai - mae manteision ac anfanteision i hyn. Ar un llaw, mae mwy nag un person yn golygu nad oes rhaid i chi adael pobl allan o’r broses ac mae’n lledaenu’r gwaith. Ar y llaw arall, gallant anghytuno ynghylch pa gamau i’w cymryd. Yn dibynnu ar eu lleoliad, gallai fod yn anodd iddynt gwrdd a llofnodi dogfennau. Fodd bynnag, os bydd un farw, ni fydd eich atwrnai (atwrneion) sy’n weddill yn gallu gwneud unrhyw benderfyniadau oni bai eich bod wedi penodi dirprwy.

Disgwylir i atwrnai weithredu er budd gorau’r unigolyn, ac ystyried anghenion a dymuniadau’r unigolyn cyn belled ag y bo modd.

Mae rhaid iddynt fod yn ymwybodol o gwmpas eu hawdurdod a’u cyfrifoldebau fel y’u nodir yn Erthygl 5 o’r Enduring Power of Attorney Order (Northern Ireland) 1987.

Penodi atwrneion ar y cyd neu atwrneion newydd

Gallech hefyd ystyried a ydych am benodi mwy nag un atwrnai. Bydd hyn yn sicrhau na chewch eich gadael ar ôl heb unrhyw un i reoli’ch materion:

  • Gallwch benodi unrhyw nifer o atwrneion.
  • Ni allwch roi’r hawl i’ch atwrnai (atwrneion) benodi dirprwy, neu olynydd. Fodd bynnag, gallwch ddewis atwrneion newydd.

Os ydych yn penodi atwrneion ar y cyd, bydd rhaid iddynt weithredu ar y cyd, a’u bod ill dau ynghlwm ag unrhyw benderfynu ar eich rhan

Os ydych am iddynt allu gweithredu gyda’i gilydd neu ar wahân, dylech gynnwys yn yr atwrneiaeth eich bod yn eu penodi “i weithredu ar y cyd ac yn unigol neu’n unigol”. Mae cynnwys y datganiad hwn yn caniatáu i bob atwrnai weithredu fel unigolyn neu ar y cyd â’i gilydd.

Byddwch ymwybodol, lle mai dim ond ar y cyd y gall atwrneion wneud penderfyniadau ac y bydd un atwrnai farw (neu’n dod yn analluog neu’n anfodlon gweithredu), oni bai bod rhai newydd yn cael eu nodi i gymryd lle’r holl atwrneion gwreiddiol, yna ni ellir defnyddio atwrneiaeth barhaus mwyach.

Yn yr amgylchiadau hyn, dylai’r atwrnai (atwrneion) sydd wedi goroesi hysbysu’r Llys fel y gellir gwneud unrhyw drefniadau amgen angenrheidiol. Pan gaiff ei benodi “i weithredu ar y cyd ac yn unigol neu’n unigol”, gall yr atwrnai (atwrneion) sydd wedi goroesi barhau i ddefnyddio eu pwerau.

Sut mae sefydlu atwrneiaeth barhaus?

Mae rhaid cofnodi atwrneiaeth barhaus ar ffurflen benodol, sydd ar gael gan gyfreithiwr neu person sy’n arbenigo mewn dogfennau cyfreithiol.

Sicrhewch fod ffurflen gyfoes yn cael ei defnyddio a’i bod wedi’i chwblhau’n gywir, neu na fydd yn ddilys. Gall eich cyfreithiwr eich cynghori ar hyn.

Pan fydd y ffurflen wedi’i chwblhau, mae rhaid i chi ei llofnodi a’i thystio. Yna mae rhaid iddi gael ei lofnodi gan yr atwrnai (atwrneion) a’i dystio. Mae rhaid i’r atwrnai (atwrneion) lofnodi’r ffurflen cyn i chi fethu â rheoli eich materion. Ni chaiff atwrnai (atwrneion) weithredu fel tyst (tystion) ar gyfer llofnodion ei gilydd.

Faint mae sefydlu atwrneiaeth barhaus yn ei gostio?

Nid yw’n costio unrhyw beth i lunio atwrneiaeth barhaol, oni bai eich bod eisiau help cyfreithiwr.

Yng Ngogledd Iwerddon, gallwch ei ddefnyddio heb ei gofrestru tra bod gennych alluedd meddyliol o hyd. Ond mae rhaid i chi ei gofrestru cyn gynted ag y bydd eich galluedd meddyliol yn dechrau dirywio.

Y peth gorau yw cofrestru cyn gynted â phosibl. Mae hyn oherwydd yn ystod y broses gofrestru, bydd y ddogfen yn cael ei gwirio am wallau.

Mae ffi am gofrestru – mae manylion y ffioedd ar gael gan yr OCP.

Fodd bynnag, gall eich cyfreithiwr wneud cais am ostyngiad os yw talu’r ffi hon yn debygol o achosi caledi i chi. Os ydych yn derbyn y cymorth incwm, mae’r ffioedd cartref gofal yn cael eu talu gan yr ymddiriedolaeth iechyd a gwasanaethau cymdeithasol, neu os mai eich tŷ yw’ch unig ased, bydd y ffi yn cael ei hepgori yn gyffredinol.

Canslo atwrneiaeth arhosol

Gallwch ganslo (neu ddiwygio) atwrneiaeth barhaus ar unrhyw adeg tra’ch bod yn feddyliol alluog. 

Atwrneiaeth - chwalu chwedlau

A wyf yn rhy ifanc i sefydlu atwrneiaeth?

Gall damweiniau a salwch ddigwydd i unrhyw un ar unrhyw adeg. Gydag atwrneiaeth, gall rhywun rydych yn ei ddewis ac yn ymddiried ynddo wneud penderfyniadau ariannol i chi os bydd eu hangen arnoch. Mae’n well bod yn ddiogel na sori. 

Mae gennyf ewyllys, felly nid oes angen atwrneiaeth arnaf

Daw ewyllys i mewn ar ôl i chi farw – mae atwrneiaeth yn eich amddiffyn pan fyddwch yn fyw. 

Gall fy nheulu edrych ar fy ôl

Mae’n syndod i’r mwyafrif o bobl ddysgu na fydd eich teulu, heb awdurdod cyfreithiol, yn cael gwneud penderfyniadau ar eich rhan yn awtomatig os ydych mewn damwain neu’n mynd yn sâl. 

Nid oes gennyf arian felly pam mae angen un arnaf?

Efallai na fydd gennych lawer o asedau arian ar hyn o bryd, ond efallai y bydd gennych yn y dyfodol. Hefyd, gall damwain neu salwch olygu na allwch wneud penderfyniadau ar eich pen eich hun mwyach.

Os ydych ar incwm isel, efallai y byddwch yn gymwys i gael gostyngiad.

Diolch am eich adborth.
Rydym bob amser yn ceisio gwella ein gwefan a gwasanaethau, ac mae eich adborth yn ein helpu i ddeall sut rydym yn gwneud.
Chwilio amdanom? Rydym nawr yn HelpwrArian

HelpwrArian yw’r ffordd newydd a chlir i gael help di-duedd am ddim ar gyfer eich holl ddewisiadau arian a phensiwn. Beth bynnag yw eich amgylchiadau neu gynlluniau, symudwch ymlaen gyda HelpwrArian.

Parhau i’r wefan
Chwilio amdanom? Rydym nawr yn HelpwrArian

HelpwrArian yw’r ffordd newydd a chlir i gael help di-duedd am ddim ar gyfer eich holl ddewisiadau arian a phensiwn. Beth bynnag yw eich amgylchiadau neu gynlluniau, symudwch ymlaen gyda HelpwrArian.

Parhau i’r wefan
Chwilio amdanom? Rydym nawr yn HelpwrArian

HelpwrArian yw’r ffordd newydd a chlir i gael help di-duedd am ddim ar gyfer eich holl ddewisiadau arian a phensiwn. Beth bynnag yw eich amgylchiadau neu gynlluniau, symudwch ymlaen gyda HelpwrArian.

Parhau i’r wefan
Siaradwch â ni yn fyw am...
Siaradwch â ni yn fyw am...
Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad pensiwn drwy ddefnyddio…
Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad ariannol drwy ddefnyddio…
Oriau
  • Llun – Gwener:9.00am – 5.00pm
  • Sadwrn, Sul a gwyliau bancWedi cau

Mae galwadau o’r DU am ddim. Rydym wedi ymrwymo i ddarparu gwasanaeth o safon i chi, felly gellir recordio neu fonitro galwadau at ddibenion hyfforddiant ac i’n helpu i ddatblygu ein gwasanaethau.

Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad ariannol drwy ddefnyddio’r ffôn.
Oriau
  • Llun – Gwener:8.00am – 6.00pm
  • Sadwrn, Sul a gwyliau bancWedi cau

Mae galwadau o’r DU am ddim. Rydym wedi ymrwymo i ddarparu gwasanaeth o safon i chi, felly gellir recordio neu fonitro galwadau at ddibenion hyfforddiant ac i’n helpu i ddatblygu ein gwasanaethau.

Defnyddiwch ein cyfeirlyfr yswiriant teithio i gael rhestr o ddarparwyr arbenigol y gallwch gysylltu â nhw'n uniongyrchol, gan na allwn roi dyfynbrisiau i chi.

Angen mwy o help? Os ydych wedi defnyddio'r cyfeiriadur neu os oes angen help pellach arnoch i ddod o hyd i yswiriwr, gall Cymdeithas Broceriaid Yswiriant Prydain eich rhoi chi mewn cysylltiad â brocer. Ffoniwch: 0370 950 1790

Os ydych wedi methu taliadau ac yn cael trafferth gyda dyled, ffoniwch ni a phwyswch 1 i siarad ag un o'n partneriaid cyngor ar ddyledion. Oriau
  • Dydd Llun- Dydd Gwener: 9.00am - 5.00pm
  • Dydd Sadwrn-Dydd Sul a Gwyliau Banc: Wedi cau

Mae galwadau o'r Deyrnas Unedig am ddim. Rydym wedi ymrwymo i ddarparu gwasanaeth o safon i chi, felly efallai caiff galwadau eu cofnodi neu fonitro at ddibenion hyfforddi a'n helpu i ddatblygu ein gwasanaethau.

Mae ein harbenigwyr yma i'ch cefnogi dros y ffôn. Oriau
  • Dydd Llun- Dydd Gwener 9.00am - 5.00pm
  • Dydd Sadwrn-Dydd Sul a Gwyliau Banc Wedi cau

Mae galwadau o'r Deyrnas Unedig am ddim. Rydym wedi ymrwymo i ddarparu gwasanaeth o safon i chi, felly efallai caiff galwadau eu cofnodi neu fonitro at ddibenion hyfforddi a'n helpu i ddatblygu ein gwasanaethau.

Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad pensiwn drwy ddefnyddio gwesgwrs
Oriau
  • Llun – Gwener:9.00am – 5.00pm
  • Sadwrn, Sul a gwyliau banc:Wedi cau
Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad ariannol drwy ddefnyddio gwesgwrs
Oriau
  • Llun – Gwener:8.00am – 6.00pm
  • Sadwrn, Dydd Sul a gwyliau’r banc:Ar gau
Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad pensiwn drwy ddefnyddio ein ffurflen we

Ein nod yw ymateb o fewn 5 diwrnod gwaith.

Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad ariannol drwy ddefnyddio ein ffurflen we

Ein nod yw ymateb o fewn 2 diwrnod gwaith.

Siaradwch â ni yn fyw am arweiniad ariannol drwy ddefnyddio WhatsApp

Lawrlwythwch: WhatsApp

Am help i ddatrys eich dyledion neu gwestiynau credyd. Am bopeth arall cysylltwch â ni trwy Wegswrs neu dros y ffôn.