Budd-daliadau y gallwch eu hawlio fel gofalwr

Yn 2023/24, mae Lwfans Gofalwr yn £76.75 yr wythnos.

Efallai gallech ei hawlio os:

• rydych yn treulio o leiaf 35 awr yr wythnos yn gofalu am rhywun
• rydych yn 16 oed neu drosodd
• nad ydych mewn addysg llawn amser neu yn astudio am 21 awr neu fwy’r wythnos.
• rydych yn ennill £139 (2023/24) yr wythnos neu lai (ar ôl treth, Yswiriant Gwladol a threuliau).

Mae hynny’n £7,228 y  flwyddyn.

Mae rhaid i’r person rydych yn gofalu amdanynt fod yn cael budd-dal oherwydd eu salwch neu anabledd. Er enghraifft:

• Lwfans Gweini
• Lwfans Byw i’r Anabl (y gyfradd canol neu uwch o’r elfen gofal)
• Taliad Annibyniaeth Personol (y naill gyfradd neu’r llall o’r elfen bywyd bob dydd)
• Taliad Annibyniaeth y Lluoedd Arfog.

Mae Lwfans Gofalwr yn drethadwy. Ond dim ond os oes gennych ffynonellau incwm trethadwy eraill y bydd yn rhaid i chi dalu treth. Er enghraifft, pensiynau galwedigaethol neu bersonol neu enillion rhan amser. Ac os bydd cyfanswm yr incwm hwn yn mynd â chi dros y trothwy ar gyfer talu treth – £12,570 y flwyddyn yn 2023/24. Mae Lwfans Gofalwr ar ei ben ei hun yn is na’r trothwy hwn ar hyn o bryd.

Gall Lwfans Gofalwr hefyd effeithio ar fudd-daliadau y gallech fod yn eu cael yn barod – felly gallech gael eich talu llai mewn budd-dal arall.

Caiff ei gyfrif fel incwm os ydych yn cael Credyd Cynhwysol. Ond gallech fod yn gymwys am Gredyd Cynhwysol ychwanegol oherwydd eich bod yn ofalwr.

Gallai hefyd effeithio budd-daliadau’r person rydych yn gofalu amdanynt. Er enghraifft os ydynt yn cael Premiwm Anabledd Difrifol – gallai hyn stopio os ydych yn gwneud cais am Lwfans Gofalwr.

Os yw eich cyflog mynd adref yn fwy na £139 (2023/24) ar ôl didyniadau, nid ydych yn gymwys am Lwfans Gofalwr.

Bellach mae Cyllid a Thollau EM yn rhoi gwybodaeth gyfoes am enillion i’r Adran Gwaith a Phensiynau (DWP).

Os ydych yn ennill mwy na hyn mewn unrhyw wythnos benodol, mae’n bwysig eich bod yn dweud wrth DWP. Os na wnewch hynny, gofynnir i chi ad-dalu’r swm a or-dalwyd i chi.

Os yw’ch enillion yn amrywio o wythnos i wythnos, mae’n bwysig rhoi gwybod i’r DWP. Mae hyn fel gallant gyfartaleddu’ch enillion fel eich bod yn aros o dan y trothwy.

Bydd eich Canolfan Byd Gwaith – neu’ch Jobs and Benefits Office yng Ngogledd Iwerddon – yn gallu dweud wrthych pa fudd-daliadau i wneud cais amdanynt. Neu gallwch gysylltu â’ch Cyngor Ar Bopeth lleol.

Mae rhagor o wybodaeth am Lwfans Gofalwr ar y gwefannau hyn:

• darganfyddwch fwy am Lwfans Gofalwr ar wefan GOV.UK
• gwyliwch fideo a dewch o hyd i enghreifftiau o sut mae Lwfans Gofalwr yn gweithio ar wefan Carers UK
• defnyddiwch ein Cyfrifiannell Budd-daliadau.

Mae Lwfans Gofalwr yn cael ei ddisodli gan Daliad Cymorth Gofalwr yn yr Alban. Bydd y gwaith graddol yn cychwyn ar ddiwedd 2023 ac yn parhau i mewn i 2024. Tan hynny byddwch yn parhau i gael Lwfans Gofalwr ond byddwch hefyd yn cael taliadau Lwfans Gofalwr Atodol.

Mae'r taliad cyntaf o £245.70 ym mis Mehefin.  Byddwch yn cael os oeddech yn cael Lwfans Gofalwr ar 10 Ebrill 2023.

Mae’r ail daliad ym mis Rhagfyr a bydd yn £245.70. Byddwch yn ei gael os oeddech eisoes yn cael Lwfans Gofalwr ar ddyddiad ym mis Hydref 2023 sydd heb gael ei gyhoeddi eto.

Ni fyddwch yn cael Atodiad Lwfans Gofalwr os oes gennych hawl gwaelodol i Lwfans Gofalwr. Ni fydd Atodiad Lwfans Gofalwr yn effeithio eich budd-daliadau eraill neu gredydau treth.

Bydd ceisiadau newydd o 19 Tachwedd 2023 ar gyfer gofalwyr sy'n byw yn awdurdodau lleol Dundee, Perth a Kinross neu Na H-Eileanan SIAR (Ynysoedd y Gorllewin) yn rhan o dreial Taliad Cymorth Gofalwr. Caiff mwy o ardaloedd eu hychwanegu dros 2024.

Mae Credyd Gofalwr yn gredyd Yswiriant Gwladol sy’n llenwi’r bylchau yn eich cofnod Yswiriant Gwladol.

Mae’n helpu tuag at eich Pensiwn y Wladwriaeth tra nad ydych yn gwneud unrhyw gyfraniadau eich hun oherwydd eich rôl ofalu.

Efallai y gallwch gael Credyd Gofalwr:

• os ydych yn 16 oed neu’n hŷn
• os nad ydych eto’n cael Pensiwn y Wladwriaeth
• os nad ydych yn gymwys am Lwfans Gofalwr
• rydych treulio o leiaf 20 awr yr wythnos yn gofalu am rywun
• mae’r person rydych yn gofalu amdanynt yn cael budd-dal oherwydd eu salwch neu anabledd. Er enghraifft:

- Lwfans Byw i'r Anabl - cyfradd ganol neu uchaf o'r elfen gofal 

- Lwfans Gweini

- Lwfans Gweini Cyson

- Taliad Annibyniaeth Personol (PIP) elfen bywyd bob dydd

- Taliad Annibyniaeth y Lluoedd Arfog

- Taliad Anabledd Plentyn (CDP) cyfradd ganol neu uchaf o'r elfen gofal.  

Os nad yw’r person rydych yn gofalu amdanynt yn cael un o’r budd-daliadau hyn yna efallai y byddwch yn dal i allu gwneud cais trwy lenwi ‘Tystysgrif Gofal’.

Efallai y bydd gennych hawl i gael Premiwm Gofalwr ychwanegol os ydych eisoes yn cael:

• Cymhorthdal Incwm
• Credyd Cynhwysol – a elwir yr ‘elfen gofal’
• Budd-dal Tai
• Cymorth gyda Treth Cyngor – Rhyddhad ar Drethi yng Ngogledd Iwerddon
• Lwfans Ceisio Gwaith yn seiliedig ar incwm
• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar incwm
• Credyd Pensiwn – a elwir yr ‘ychwanegiad gofalwr’.

Gofynnwch am y Premiwm Gofalwr yn eich Canolfan Byd Gwaith leol neu Jobs and Benefits Office. Fodd bynnag, os ydych yn gymwys, fel arfer bydd y taliad yn cael ei ychwanegu’n awtomatig. 

Mae hwn yn fudd-dal y gallwch ei gael os ydych wedi cyrraedd eich oedran Pensiwn y Wladwriaeth. Mae wedi’i gynllunio i ychwanegu at eich incwm mewn ymddeoliad. Mae’n cynnwys dwy ran:

• Credyd Gwarantiedig
• Credyd Cynilion (os cyrhaeddoch oedran Pensiwn y Wladwriaeth cyn 6 Ebrill 2016 yn unig).

Nid yw un o bob tri o bobl sydd â hawl i Gredyd Pensiwn yn gwneud cais amdano. Os ydych yn un o’r rhain, rydych yn colli allan ar gannoedd o bunnoedd y flwyddyn.

Os bydd gennych angen ariannol annisgwyl a brys ac rydych yn cael budd-daliadau penodol neu rydych ar incwm isel, efallai y gallwch gael help lleol. Gelwir hyn yn gymorth lles lleol.

Cysylltwch â’ch cyngor lleol i ddysgu rhagor am ba help y gallent ei ddarparu. 

Fel gofalwr, mae budd-daliadau a chymorth arall y gallech fod yn gymwys amdanynt.

Mae Credyd Cynhwysol yn disodli’r budd-daliadau hyn:

• Credyd Treth Gwaith
• Credyd Treth Plant
• Lwfans Ceisio Gwaith yn seiliedig ar incwm
• Lwfans Cyflogaeth a Chymorth yn seiliedig ar incwm
• Budd-dal Tai
• Cymhorthdal Incwm.

Os ydych yn gwneud cais newydd am fudd-daliadau prawf modd i'ch helpu os ydych ar incwm isel, mae’n debygol y bydd rhaid i chi wneud cais am Gredyd Cynhwysol.

Os ydych yn gofalu am berson ag anabledd difrifol am o leiaf 35 awr yr wythnos, efallai y byddwch yn gymwys i gael yr elfen gofalwr o Gredyd Cynhwysol.

Os ydych yn cael unrhyw rai o’r budd-daliadau sy’n cael eu disodli gan Gredyd Cynhwysol, byddwch chi’n parhau i’w cael nes:

• mae rhaid i chi wneud cais newydd oherwydd newid mewn amgylchiadau
• mae DWP yn gofyn i chi ddechrau hawlio Credyd Cynhwysol.

Gall newid mewn amgylchiadau gynnwys digwyddiadau fel cychwyn swydd newydd, cael plentyn a dechrau neu stopio bod yn ofalwr.

Os hoffech wybod mwy am sut y bydd hyn yn effeithio ar eich incwm, cysylltwch â gwasanaeth Cymorth i Wneud Cais Cyngor ar BopethYn agor mewn ffenestr newydd cyn i chi wneud cais. Mae'r gwasanaeth am ddim ac yn gyfrinachol.

Os ydych yn rhentu, gallech gael help gyda’ch costau tai trwy elfen Costau Tai Credyd Cynhwysol (neu Fudd-dal Tai os ydych dros Oedran Pensiwn y Wladwriaeth).

Os ydych yn berchennog cartref, gallwch gael help gyda’ch taliadau llog morgais trwy Gymorth ar gyfer Llog ar Forgais (SMI). Mae hyn yn cael ei gynnig fel benthyciad i’w ad-dalu.

Gallai fod gennych hawl i gael help ariannol gyda’ch:

• tanwydd
• costau iechyd
• Treth Cyngor
• gwasanaethau trwsio cartrefi.

Os ydych yn gofalu am rywun sydd yn cael trafferth symud, gallent fod yn gymwys i gael cefnogaeth gan y cynllun Motability. Gall hyn helpu i ddarparu car, cadair olwyn, neu sgwter trydanol.

Mae trwyddedau parcio bathodyn glas yn caniatáu i yrwyr sydd â theithwyr gyda phroblemau symudedd barcio mewn lleoedd mwy cyfleus, fel mannau parcio i’r anabl.

Gallwch barcio ar linellau sengl neu ddwbl am hyd at dair awr hefyd.

Mae’r Cerdyn Rheilffordd i’r Anabl yn caniatáu i ddeilydd y cerdyn a’r gofalwr neu gydymaith gael traean oddi ar gost pris y rhan fwyaf o docynnau trên oedolion ar rwydwaith Network Rail.

Mae’n costio £20 y flwyddyn neu £54 am gerdyn tair blynedd. Gallwch brynu un mewn unrhyw swyddfa docynnau sydd â staff neu ar-lein. 

Mae’r cerdyn hwn yn rhoi caniatâd i chi gael un tocyn am ddim pan fyddwch yn mynd â’r person rydych yn gofalu amdanynt i’r sinema. Mae’r holl sinemâu cenedlaethol yn ei dderbyn. Gallwch wneud cais am y cerdyn ar-lein.

Mae nifer fawr o gynigion am ddim neu ostyngol ar gael i ofalwyr mewn amgueddfeydd, canolfannau hamdden a safleoedd yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol ledled y wlad.

Nid ydynt bob amser yn cael eu hysbysebu – felly gofynnwch pan fyddwch yn prynu tocynnau.

Mae nifer o awdurdodau lleol yn cynnig gostyngiadau siopa, hamdden ac eraill i ofalwyr. Holwch eich awdurdod lleol i weld pa gefnogaeth ychwanegol sydd ar gael.

Gall gwneud cais am fudd-daliadau gofalwr fod yn gymhleth. Felly gwnewch yn siwr eich bod yn cael yr hawliau cywir.